بیماری کوررنگی یکی از مشکلات چشمی است که از نوع ارثی و وابسته به X می‌باشد. در این بیماری فرد توانایی تشخیص برخی رنگ‌ها را از یکدیگر نخواهد داشت. این بیماری در بین مردان بیشتر بروز پیدا می‌کند. در حقیقت در این افراد سلول‌های مخروطی چشم، رنگدانه‌هایی را که مسبب دید رنگی هستند از دست داده و یا دچار آسیب و اختلال در آنها می‌شوند. به همین علت قادر به تشخیص برخی رنگ‌ها نخواهند بود و آنها را به صورت طیفی رنگی از خاکستری تا سیاه مشاهده خواهند کرد. یکی از معاینات طب کار بررسی چشم از نظر کوررنگی است. چراکه در برخی مشاغل تشخیص رنگ‌ها اهمیت ویژه‌ای دارد. در ادامه در مورد این بیماری توضیح خواهیم داد.
کوررنگی چیست؟
در شبکیه چشم سلول‌هایی مخروطی شکل وجود دارند. در این سلول‌ها رنگدانه‌هایی حضور دارند که رنگ‌های اولیه یعنی سبز و آبی و قرمز را به صورت صحیح پردازش کرده و باعث دید رنگی در انسان می‌شوند. آسیب به عصب بینایی یا این سلول‌ها و در نتیجه رنگدانه‌ها باعث ایجاد بیماری کوررنگی در فرد می‌شود. این بیماری انواع مختلفی دارد که براساس نوع و نحوه آسیبی که به سلول‌های مخروطی وارد می‌شود، دسته بندی خواهد شد. این بیماری ممکن است در هر دو چشم اتفاق بیفتد و یا اینکه یک چشم را در فرد درگیر کند.
همانطور که گفته شد این بیماری یک بیماری ارثی وابسته به X مغلوب است و در نتیجه نقص‌های ژنتیکی بروز می‌کند که در مردان بیشتر از زنان بروز پیدا می‌کند. علت این موضوع وجود کروموزوم X بیشتر در زنان است. در حقیقت اگر یکی از کروموزوم‌های X دارای این بیماری باشد، کروموزوم X دیگر این نقص را جبران خواهد کرد، اما در مردان که یک کروموزم X و یک کروموزوم Y دارند، در صورت نقص کروموزوم X، کروموزوم X دیگری برای جبران وجود نخواهد داشت. به همین دلیل بیماری کوررنگی در مردان نسبت به زنان به میزان بیشتری وجود دارد.
علل به وجود آورنده کوررنگی
بیماری کوررنگی تنها در اثر نقایص ژنتیکی بروز پیدا نمی‌کند، بلکه ممکن است دلایل دیگری داشته باشد که در ادامه برخی از آنها را نام برده‌ایم.
بیماری پارکینسون یکی از دلایلی است که ممکن است منجر به ایجاد این بیماری در فرد شود. در حقیقت در بیماری پارکینسون آسیب به سلول‌های عصبی موجود در شبکیه چشم می‌تواند عامل بروز این بیماری باشد.
یکی دیگر از بیماری‌هایی که می‌تواند زمینه ساز کوررنگی در افراد باشد، آب مروارید چشم است. در آب مروارید عدسی چشم شفافیت خود را از دست داده و کدر می‌شود. در نتیجه رنگ‌ها به صورت واضح و شفاف مشاهده نخواهند شد که این حالت، وضعیتی دشوار برای دید رنگی را ایجاد خواهد کرد که این حالت پس از درمان آب مروارید بهبود پیدا می‌کند.
گاهی برخی از دارو‌ها ممکن است باعث بروز این بیماری شوند. برای مثال داروی تیاگابین که نوعی دارو برای تشنج است، می‌تواند تا حدود زیادی دید رنگی را در فرد کاهش دهد. البته این وضعیت ممکن است پایدار و دائمی نباشد.
سندروم کالمن یک بیماری ارثی است که باعث وارد شدن آسیب به غده هیپوفیز می‌شود و مشکل در دید رنگی می‌تواند یکی از علائم آن باشد. علاوه بر این نوروپاتی اپتیک نیز یکی دیگر از بیماری‌های ارثی است که ممکن است تنها علامت آن ایجاد حالات کوررنگی در فرد باشد که در نهایت باعث ایجاد کوری نسبت به برخی رنگ های خاص مانند سبز و قرمز می‌شود.
گاهی نیز ممکن است در اثر افزایش سن و روند پیری به سلول‌های مخروطی فرد آسیب وارد شده و فرد در تشخیص رنگ‌ها مشکلاتی را داشته باشد. همچنین در اثر وارد شدن آسیب و ضربه به قسمتی از سر که در پردازش پیام‌های بینایی نقش دارد، ممکن است کوررنگی ایجاد شود.
تشخیص و درمان کوررنگی
برای تشخیص بیماری کوررنگی از یک آزمایش به نام ایشی هارا استفاده می‌شود. در این تست تصاویری با دانه‌های رنگی وجود دارند که در بین آنها اعدادی با دانه‌های رنگی متفاوت قرار گرفته است. فرد در نتیجه تفاوت رنگ و تفاوت کنتراست بین این دو قسمت قادر به تشخیص اعداد خواهد بود، اما اگر فرد دچار این بیماری باشد، قادر به تشخیص اعداد نخواهد بود و اگر در حل این آزمون به مشکل بخورد و تشخیص اعداد برای او دشوار باشد، لازم است تا ارزیابی دقیق‌تری از چشم او به عمل آید.
برای آزمایش دقیق‌تر پزشک با استفاده از دستگاهی به نام پریمتر چشم را از نظر کوررنگی مورد آزمایش قرار می‌دهد. به این صورت که فرد رو به روی دستگاه نشسته و یک چشم خود را می‌بندد و با چشم دیگر به نقطه وسط پریمتر نگاه می‌کند. در این زمان فرد یک نقطه رنگی در گوشه چشم خود مشاهده خواهد کرد. فرد رنگی را که مشاهده کرده به پزشک گزارش می‌دهد و پزشک از طریق آن به نتایجی دست پیدا خواهد کرد. به این ترتیب نتیجه دقیق‌تری نسبت به آزمون اولیه که ایشی هارا نام داشت، به دست می‌آید.
برای درمان این بیماری تا کنون درمان قطعی و کاملی گزارش نشده است و معمولا افراد مبتلا به کوررنگی ناچار هستند که خود را با شرایط بینایی خود سازگار کرده و تطبیق دهند. اما ممکن است برای کار‌های حرفه‌ای مثل طراحی، نقاشی و یا شغل‌هایی که به دقت زیادی در بینایی نیاز دارند، مثل سیم‌کشی برق و غیره دچار مشکل شوند. برای دیگر موارد از قبیل چراغ راهنمایی رانندگی نیز باید ترتیب رنگ‌ها را حفظ کنند. برای مثال رنگ‌قرمز در بالا و رنگ سبز در پایین و رنگ زرد در وسط قرار دارد.
تست کوررنگی در معاینات طب کار
معاینه و بررسی دید رنگی در افراد یکی از اجزای معاینات طب کار جهت صدور کارت سلامت برای رانندگان و یا استخدام در برخی شرکت‌ها است که باید انجام شود. بیماری کوررنگی به طور تقریبی در 8 درصد مردان وجود دارد که برای تشخیص آن همانطور که مطالعه کردید از آزمون ساده و اولیه ایشی هارا استفاده می‌شود. در صورتی که تشخیص دقیقی از این آزمون به دست نیاید، سراغ روش‌های تشخیصی با توانایی دقیق‌تر خواهیم رفت.
بنابراین سلامت چشم‌ها و همچنین عدم ابتلا فرد به بیماری کوررنگی باید از طریق معاینات طب کار ثابت شود تا فرد در آینده با مشکل مواجه نشود. این معاینات در مراکز تخصصی طب کار قابل انجام هستند و افراد می‌توانند برای بررسی خود و تکمیل معاینات به این مراکز مراجعه کنند.
سخن پایانی
آنچه در این مقاله فرا‌گرفتید، اطلاعاتی در مورد کوررنگی و علل ایجاد آن بود. متوجه شدیم که این بیماری در اثر آسیب به سلول‌های مخروطی شبکیه ایجاد می‌شود و تا کنون درمان مشخصی برای آن یافت نشده است. بنابراین افراد مبتلا باید با این شرایط کنار آمده و خود را با مشکلات ناشی از آن وفق دهند. همچنین فهمیدیم که یکی از اجزای معاینات طب کار معاینه چشم‌ها از نظر کوررنگی است که در مرکز تخصصی طب کار سلامت سام پارس انجام می‌شود.
