چربی خون، به طور عمومی به مجموعه‌ای از چربی‌ها اطلاق می‌شود که در خون وجود دارند. چربی خون معمولاً از طریق مواد غذایی مصرفی به بدن وارد و یا از منابع داخلی بدن تولید می‌شوند. عمده این چربی‌ها به صورت لیپوپروتئین‌ها هستند.
دو نوع اصلی چربی خون عبارتند از:
کلسترول: کلسترول دو نوع اصلی دارد، کلسترول خوب (HDL) و کلسترول بد (LDL). کلسترول خوب به جریان خون کمک می‌کند که کلسترول اضافی را از بافت‌ها و شریان‌ها بردارد و به کبد برگرداند. از طرف دیگر، کلسترول بد در صورت تجمع در شریان‌ها، تشکیل پلاک‌های چربی می‌دهد که می‌تواند خطر بروز بیماری عروق کرونری (بیماری قلبی عروقی) را افزایش دهد.
تری‌گلیسریدها: تری‌گلیسریدها یک نوع چربی است که در سلول‌های چربی بدن تولید می‌شود و همچنین از طریق مصرف مواد غذایی حاصل می‌شود. سطوح بالای تری‌گلیسریدها نیز می‌تواند خطر ابتلا به بیماری عروق قلبی را افزایش دهد.
تشخیص سطح چربی خون
تشخیص سطح چربی خون شامل انجام آزمایش خون است که توسط پزشک تجویز می‌شود. آزمایش خون برای اندازه‌گیری سطح چربی خون شامل بررسی سه عنصر اصلی است:
•کلسترول کل (Total cholesterol): کلسترول کل نشان دهنده میزان کلسترول در خون است. مقدار کلسترول کل باید در محدوده سالم باشد.
•LDL کلسترول (LDL cholesterol): کلسترول LDL یا "کلسترول بد" نشان‌دهنده میزان کلسترولی است که به عروق می‌چسبد و تشکیل پلاک‌های آتروماتوسکلروتیک (توده‌های چربی در دیواره عروق) را ایجاد می‌کند. سطح کلسترول LDL باید در محدوده سالم باشد و مقدار آن باید کمتر از مقداری که به عنوان حد نرمال تعیین شده است، باشد.
•HDL کلسترول (HDL cholesterol): کلسترول HDL یا "کلسترول خوب" نشان دهنده میزان کلسترولی است که از بافت‌ها به کبد منتقل می‌شود و از بدن دفع می‌شود. سطح کلسترول HDL باید بالا باشد و مقدار آن باید بیشتر از مقداری که به عنوان حد نرمال تعیین شده است، باشد.
علاوه بر این سه عنصر اصلی، میزان تری‌گلیسریدها (Triglycerides) نیز اندازه‌گیری می‌شود. تری‌گلیسریدها چربی‌هایی هستند که در خون وجود دارند و به عنوان یک نشانگر دیگر از سطح چربی خون استفاده می‌شوند.
سطح سالم چربی خون
سطح سالم چربی خون می‌تواند بسته به معیارهای مختلف متفاوت باشد، اما معمولاً مقادیر زیر را در نظر می‌گیرند:
کلسترول کل: کمتر از 200 میلی‌گرم در دسی‌لیتر (mg/dL)
کلسترول HDL : بالاتر از 40 میلی‌گرم در دسی‌لیتر (mg/dL) برای مردان و بالاتر از 50 میلی‌گرم در دسی‌لیتر (mg/dL) برای زنان
کلسترول LDL: کمتر از 100 میلی‌گرم در دسی‌لیتر (mg/dL) برای افراد بدون عوامل خطر اضافی و کمتر از 70 میلی‌گرم در دسی‌لیتر (mg/dL) برای افراد با بیماری قلبی یا عوامل خطر اضافی
تری‌گلیسریدها: کمتر از 150 میلی‌گرم در دسی‌لیتر (mg/dL)
با افزایش سطح کلسترول بد (LDL) و تری‌گلیسریدها و کاهش سطح کلسترول خوب (HDL)، خطر بروز بیماری‌های قلبی و عروقی افزایش می‌یابد. عواملی مانند تغذیه ناسالم، فعالیت بدنی ناکافی، ژنتیک، چاقی، استعمال دخانیات و بیماری‌های مزمن می‌توانند سطح چربی خون را تحت تأثیر قرار دهند.
در صورتی که سطح چربی خون شما نرمال نباشد، می‌توانید با تغییر در رژیم غذایی، افزایش فعالیت بدنی، کاهش وزن، مصرف داروها و در صورت لزوم مشاوره پزشک، آن را تنظیم کنید. مهمترین راه برای کنترل سطح چربی خون، تغییر در سبک زندگی به سمت یک سبک زندگی سالم است.
مدیریت سطح چربی خون
بهتر است اقدامات زیر را برای کنترل و مدیریت سطح چربی خون در نظر بگیرید:
رعایت یک رژیم غذایی سالم: مصرف مواد غذایی با کمترین مقدار چربی اشباع شده و کلسترول مانند محصولات لبنی کم چرب، گوشت ماهی، مرغ بدون پوست، سبزیجات، میوه‌ها و مواد غذایی حاوی فیبر بالا می‌تواند مفید باشد. همچنین، مصرف غذاهای پرچربی مثل فست فود، خوراکی‌های چرب و شیرین، کیک‌ها و شکلات را محدود کنید.
•افزایش فعالیت بدنی: ورزش و فعالیت بدنی منظم می‌تواند سطح کلسترول خوب را افزایش داده و سطح کلسترول بد و تری‌گلیسریدها را کاهش دهد. تمرینات هوازی مثل پیاده‌روی، دویدن، شنا و ماشین سواری می‌تواند مفید باشد.
•کاهش وزن: اگر چاق هستید، کاهش وزن می‌تواند سطح چربی خون را کاهش دهد. رعایت یک رژیم غذایی مناسب و افزایش فعالیت بدنی می‌تواند در کاهش وزن کمک کند.
•قطع کردن سیگار و محدود کردن مصرف الکل: سیگار کشیدن و مصرف مقدار زیادی الکل می‌تواند سطح چربی خون را افزایش دهد و خطر بروز بیماری‌های قلبی و عروقی را افزایش بدهد. ترک سیگار و محدود کردن مصرف الکل به مقادیر معقول می‌تواند مفید باشد.
•داروها: در مواردی که تغییر در سبک زندگی به تنهایی کافی نیست، پزشک ممکن است داروهایی را تجویز
•کند تا سطح چربی خون را کنترل کند. این داروها می‌توانند شامل استاتین‌ها (مانند سیمواستاتین، آتوروواستاتین)، فیبرات‌ها (مانند فنوفیبرات)، نیاسین، رزوواستاتین و اینهیبیتورهای آنزیم HMG-CoA مانند روزوواستاتین، باشند. مصرف داروها همیشه باید زیر نظر پزشک باشد و به دستور و توصیه او صورت گیرد.
•بررسی منظم: با توجه به وضعیت شما و عوامل خطر دیگری که ممکن است در ارتباط با سطح چربی خونتان باشد، ممکن است لازم باشد تا به صورت منظم آزمایشات خون انجام دهید تا سطح چربی خون تان را پایش کنید و هرگونه تغییر را زیر نظر پزشکتان مدیریت کنید.
به طور کلی، برای کنترل سطح چربی خون، باید یک رژیم غذایی سالم را رعایت کنید، فعالیت بدنی منظم داشته باشید و همکاری نزدیکی با پزشک خود داشته باشید. او می‌تواند بر اساس وضعیت شما و نیازهای خاصتان برنامه درمانی مناسبی را تعیین کند.
برخی نکات مهم که باید در مورد چربی خون در نظر بگیرید:
•کنترل فشار خون: فشار خون بالا نیز می‌تواند سبب افزایش سطح چربی خون شود. بنابراین، مهم است فشار خون خود را در محدوده سالم نگه دارید و در صورت لزوم با مشاوره پزشک داروهای فشار خون مناسب را مصرف کنید.
•کنترل دیابت: دیابت نیز می‌تواند عواملی باشد که سطح تری‌گلیسریدها و کلسترول خون را افزایش دهد. در صورت مبتلا بودن به دیابت، رعایت رژیم غذایی مناسب، مدیریت قند خون و مصرف داروهای مورد نیاز می‌تواند کمک کننده باشد.
•کاهش استرس: استرس می‌تواند سطح چربی خون را تحت تأثیر قرار دهد. روش‌های مدیریت استرس مانند تمرینات تنفسی، یوگا، ماساژ و روش‌های آرامش بخش دیگر می‌توانند به کاهش سطح استرس و در نتیجه به بهبود سطح چربی خون کمک کنند.
•مراقبت از سلامت عمومی: مراقبت مناسب از سلامت عمومی خود شامل خواب کافی، مدیریت وزن، کاهش مصرف الکل و مطابقت با دستورات پزشکتان در مورد داروها و درمان‌های مورد نیاز است.
به همراه پزشکتان همکاری کنید تا برنامه درمانی مناسب برای شما تنظیم شود و منظماً سطح چربی خونتان را بررسی کنید. پزشکتان می‌تواند راهنمایی‌های دقیق‌تری برای مدیریت چربی خونتان ارائه دهد.
جمع بندی
به یاد داشته باشید که مقادیر مشخص برای سطح سالم چربی خون تنها مقادیر معمولی هستند و بسته به شرایط شخصی، پزشکتان ممکن است مقادیر هدف متفاوتی برای شما تعیین کند.
علاوه بر این، منابع چربی مورد مصرف نیز می‌توانند تأثیری بر سطح چربی خون داشته باشند. سعی کنید روغن‌های غیراشباع (مانند روغن زیتون، روغن کانولا و روغن آفتابگردان) را در جایگاه روغن‌های اشباع (مانند روغن سبزیجات و روغن جوانه‌های گندم) در رژیم غذایی خود استفاده کنید. همچنین، مصرف ماهی چرب نظیر ماهی‌های سردابی و روغن ماهی (که حاوی اسیدهای چرب امگا-3 هستند) نیز می‌تواند مفید باشد.
در نهایت، همواره بهتر است همکاری و مشاوره پزشک خود را جستجو کنید تا بتوانید برنامه مناسبی برای مدیریت چربی خون خود داشته باشید. او می‌تواند با توجه به وضعیت شما، سابقه پزشکی و عوامل خطر دیگر، راهنمایی‌های دقیق‌تری ارائه دهد و برنامه درمانی مناسبی را برای شما تعیین کند.
