طب کار اصطلاحی آشنا برای بسیاری از افراد شاغل است. همه‌ی ما می‌دانیم که دسته‌های متعددی از بیماری‌های مرتبط با شغل وجود دارند و همین طور در مورد معاینات قبل از استخدام و یا معاینات ادواری طب کار حتما شنیده‌ایم.
آزمایش‌ها و معایناتی که به طور دوره‌ای در افراد شاغل انجام مي‌شوند، در تشخیص و شناسایی اولیه‌ی مشکلات بزرگی، از جمله بیماری‌های شغلی نقش به سزایی دارند. پس با ما همراه باشید تا در این مقاله به توضیحی در مورد طب بیماری‌های شغلی، معاینات شغلی، معاینات ادواری و مزایای آن بپردازیم.
بیماری‌های شغلی
همه‌ی انسان‌ها برای امرار معاش خویش نیاز به شغل دارند. شغل‌های مختلف در دسته‌های متفاوتی وجود دارند که هر کدام در وضعیت‌ها و شرایط مختلفی انجام می‌شوند.
امری که در سال‌های اخیر توجه بسیاری از متخصصان حوزه‌ی پزشکی را به خود جلب کرده است، بیماری‌هایی می‌باشند که در طی کار و بر اثر مواجهه با وضعیت‌های شغلی یا مواد خاصی در محیط کار به وجود می‌آیند. به این بیماری‌های بیماری‌های شغلی می‌گویند. رشته‌ای که این بیماری‌ها را مورد بررسی قرار می‌دهد، طب کار است.
وضعیت‌های شغلی مختلفی ممکن است موجب بیماری شوند، به‌عنوان مثال، سر و صدا در محیط کار ممکن است موجب کاهش شنوایی کارگران شود. سر و صدا یکی از مهم‌ترین مزاحمت‌های فیزیکی در محیط کار است. برای حل و جلوگیری از مشکل شنوایی کارگران بر اثر سر و صدا، چند رویکرد ممکن است وجود داشته باشد:
- اولین رویکرد شامل تهیه فهرستی از مشاغل پر سر و صدا یا بخش‌هایی از کسب‌وکارها، سپس ارزیابی قدرت صدای منبع، ویژگی پایدار یا تکانشی آن و طیف فرکانس آن است.
- مرحله‌ی دوم شامل انجام معاینه‌ی شنوایی سنجی از کارگران در معرض است.
- در نهایت، گام سوم، انجام اقدامات پیشگیرانه از نظر فنی و پزشکی است.
مشابه مثال بالا و کاهش شنوایی، بیماری‌های دیگری نیز وجود دارند، نظیر: شیوع مزوتلیوما و سرطان برونش در صنعت آزبست، لوسمی در افراد در معرض بنزن، سرطان مثانه در صنعت رنگ‌سازی، شرایط ریوی مشابه سارکوئیدوز در افراد در معرض بریلیوم، آترواسکلروز در صنعت ویسکوز، سرطان‌های سینوس‌ها در صنعت چوب و احتمالاً آنژیوسارکوم‌های کبد در افراد تولیدکننده پلی‌وینیل کلراید.
یکی از مهم‌ترین اقدامات برای پیگیری و حل بیماری‌های شغلی، انجام معاینات پزشکی شغلی در کارگران است. این معاینات ادواری یا نظایر آن می‌توانند افراد در معرض و حساس را شناسایی نمایند و پیش از بروز آسیب جدی، آن‌ها را درمان کنند.
در کشورهای پیشرفته، متخصصان طب کار در شرکت‌های مختلف استخدام می‌شوند و سلامت کارگران را به‌طور منظم بررسی می‌نمایند. این نکته یکی از مهم‌ترین نکات در ابقاء جواز شرکت‌ها است و حتما به‌طور جدی از سوی وزارت کار مورد بررسی و ارزیابی قرار می‌گیرد.
معاینات شغلی
چنان‌چه در بالا توضیح دادیم، بیماری‌های شغلی امروزه مورد توجه جدی متخصصان قرار دارد. لذا برای جلوگیری از آن‌ها رویکردهایی تعریف شده است. یکی از آن رویکردها، انجام معاینات شغلی می‌باشد.
معاینات شغلی در چند دسته‌ی مهم طبقه‌بندی می‌شوند: (۱) معاینات پیش از استخدام و (۲) معاینات ادواری. بسیاری از شرکت‌ها، پیش از استخدام افراد، معاینات پزشکی انجام می‌دهند و تنها در صورت گذراندن آزمایش‌ها امکان استخدام افراد فراهم می‌گردد. هدف از این معاینات، بررسی سلامت افراد پیش از استخدام است تا شرکت از استخدام افراد دارای قابلیت کار از نظر جسمی مطمئن باشد.
معاینات ادواری نیز معایناتی هستند که پس از استخدام افراد در شرکت، در دوره‌های مختلف انجام می‌گیرند و هدف از این معاینات، بیش‌تر غربالگری افراد به منظور شناسایی بیماری‌های شغلی و یا ناشی از محیط کار می‌باشد.
هر دو دسته از معاینات، از جمله‌ی معاینات مهم طب کار به شمار می‌روند و صاحبان شرکت‌ها با توجه به قوانین وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی، مکلف اند تا برای حفظ سلامت کارگران و کارکنان خویش برای انجام معاینات ادواری برنامه‌ریزی نمایند.
معاینات ادواری
گفتیم که آزمایش‌های مختلفی به عنوان معاینات دوره‌ای انجام می‌گیرند. چند هدف اصلی برای معاینات ادواری در طب کار به شرح زیر تعریف شده است:
- تشخیص زودرس بیماری‌ها
- برای ارزیابی اثربخشی اقدامات پیشگیرانه
- شناسایی روند وضعیت سلامت گروه‌های کارگران
- نشان دادن نیاز به درمان پزشکی برای آگاهی از ماهیت و میزان خطری که کارگران در معرض آن هستند.
در معاینات ادواری، با توجه به نوع شغل، ممکن است معاینات مختلفی انجام شوند، فرکانس این معاینات معمولا هر ۱۲ ماه یا هر ۲۴ ماه یک‌بار است.
برخی از آزمایش‌ها و معاینات معمول قرار زیر اند:
- گرفتن تاریخچه بیماری‌های شخص و بیماری‌های خانوادگی
- وضعیت بالینی (از نظر ابتلا به بیماری هایی مثل فشار خون بالا)
- تست های آزمایشگاهی (هموگلوبین، شمارش سلول‌های خونی، بررسی فعالیت کلیه یا میزان دفع مواد سمی نظیر سرب در ادرار یا خون و ...)
- معاینات پیشگیرانه برای استرس‌های روانی و فیزیکی
لازم به ذکر است که معاینات مختص شغل که برای شغل‌های مختلف، متفاوت می‌باشد
اهمیت و مزایای معاینات ادواری
با انجام معاینات ادواری، می‌توان بیماری‌های مختلف شغلی را به موقع و سریع شناسایی و تشخیص داد و نسبت به درمان آن‌ها اقدام نمود. هم‌چنین، اثرات منفی شغل‌ها، وضعیت‌ها و شرایط کاری در هنگام انجام این معاینات غربالگری شناسایی خواهند شد. با شناسایی این شرایط، راهکارهای مختلفی برای بهبود شرایط کاری و حذف موارد آسیب‌رسان ارائه خواهند شد.
تشخیص بیماری‌های مختلف دیگر حتی بیماری‌هایی غیر از بیماری‌های شغلی، نظیر فشار خون بالا و نظایر آن، از مزیت‌های دیگر معاینات ادواری شغلی است. به علاوه، تشخیص زودهنگام و سریع به درمان فوری و کم‌هزینه‌ی افراد منجر می‌گردد.
در زمینه‌ی پیشگیری از خطرات سمی، آزمایش‌های بیولوژیکی اهمیت حیاتی پیدا کرده‌اند، زیرا تشخیص آسیب‌های پیش بالینی در افراد در معرض، هدف اصلی معاینات ادواری را ممکن می‌سازند. آن‌ها به سادگی می‌توانند یک مواجهه اغراق آمیز را منعکس کنند، یعنی در مرحله‌ای ظاهر شوند یا تغییر کنند که قبل از تظاهرات سمی است.
انجام این معاینات هم‌چنین به جلوگیری از انتقال بیماری‌های مسری کمک خواهد کرد. در نتیجه، سلامت کل شرکت یا مجموعه‌ی شغلی بهبود یافته و ارتقاء می‌کند.
از آن‌جایی که این معاینات توسط متخصصان طب کار صورت می‌گیرند، لذا آسیب‌های ناشی از کار با دید متخصصانه، پیش از ایجاد هر گونه آسیب خاصی شناسایی می‌گردند. معاینات ادواری، کمک قابل توجهی به کاهش میزان مرگ و میر ناشی از آسیب‌های شغلی نیز خواهد کرد.
سخن پایانی
داشتن شغل، یک نعمت بزرگ است و مهم تر از آن، داشتن از اطمینان از سلامت جسم و روان در محیط کار است. معاینات شغلی کمک می‌کنند تا سلامت شما در محیط کار مورد ارزیابی قرار گیرد و نسبت به بهبود آن اقدامات لازم صورت گیرد.
معاینات ادواری شغلی برای شناسایی آسیب‌های شغلی و درمان زودهنگام بیماری‌ها کمک به سزایی می‌کند. لذا انجام این معاینات، ضروری پنداشته می‌شوند.
