هدف از آزمایش پاشنه پا نوزادان تشخیص برخی بیماری‌های جدی در بدو تولد است. بیش‌تر این شرایط نادر هستند و منشا ژنتیکی دارند و این بدان معناست که می‌توان برای جلوگیری از عواقب و تضمین کیفیت زندگی بهتر برای نوزاد، درمان زود هنگام و مناسب ارائه کرد. این اختلالات ژنتیکی و یا غدد درون‌ریز بسیار نادر ممکن است در بدو تولد وجود داشته‌باشند، حتی اگر کودک هیچ علامتی نداشته‌باشد.
از این رو برای تشخیص این نوع از بیماری‌ها، غربالگری پاشنه پا از ۳ تا ۵ روزگی نوزادان انجام می‌شود. این آزمایش از مواردی است که پزشک و ماما به شما یادآوری می‌کنند پس راجع به انجام آن نگران نباشید. در ادامه از این مطلب وبلاگ کلینیک ختنه نوزادان تهران در این خصوص توضیح می‌دهیم.
آزمایش پاشنه پای نوزادان چیست؟
برنامه غربالگری متابولیک نوزادان که بیش‌تر به عنوان "آزمایش پاشنه پا" شناخته می‌شود، یک آزمایش خون است که بر روی همه نوزادان انجام می‌شود. می‌توان از آن برای تشخیص ۲۴ بیماری استفاده کرد که در آن‌ها اقدام سریع می‌تواند پیش آگهی را تغییر دهد. بیماری‌های موجود در برنامه عبارتند از:
• کم‌کاری مادرزادی تیروئید
• سیستیک فیبروزیس
• گالاکتوزمی
• فنیل کتونوریا
• بیماری سلول داسی‌شکل
• کمبود آنزیم G6PD
غربالگری همچنین می‌تواند کودکان سالمی را که دارای تغییرات ژنتیکی مرتبط با یک بیماری هستند، اما خود به این بیماری مبتلا نمی‌شوند، شناسایی کند. آن‌ها به این علت که بیمار نیستند اما قابلیت انتقال آن را دارند، به‌عنوان حامل شناخته می‌شوند. بیماری‌هایی که بخشی از برنامه نیستند نیز ممکن است در آزمایش پاشنه پای نوزادان تشخیص داده شوند. در این مورد نیز همانند سایر بیماری ها عمل می‌شود.
بیماری‌های گنجانده شده در این برنامه، درمانی دارند که در صورت انجام زودهنگام می‌توانند از علائم و آسیب‌هایی که بدون اقدام مناسب به وجود می‌آیند، پیشگیری یا کاهش دهند. به اینگونه برنامه‌ها، غربالگری می‌گویند که جهت پیشگیری نوعی بیماری و در نتیجه کاهش آن در جمعیت انجام می‌شوند. روش آزمایش پاشنه پای نوزادان را می‌توان تا چهار تا هفت ماهگی کودک استفاده کرد، زمانی که نوزادان به طور معمول می‌توانند انگشتان پا را در دهان خود قرار دهند. هنگامی که نوزاد شروع به تحمل وزن روی پاهای خود کرد، این آزمایش نباید انجام شود.
روش انجام آزمایش پاشنه پای نوزادان
یک نیش سطحی روی پاشنه پای کودک شما با ابزاری ظریف ایجاد می‌شود. سوراخ باید در جانبی‌ترین قسمت سطح کف پاشنه پا انجام شود. چند قطره خون استخراج می‌شود و برای پوشاندن کاغذ جاذب تایید شده در دو طرف استفاده می‌شود. کاغذی که نقاط خون روی آن هستند، برای تجزیه و تحلیل به آزمایشگاه ارسال می‌شود. همراه با خون‌گیری، اطلاعات مربوط به خانواده و نوزاد در فرمی جمع آوری می‌شود که بعداً برای ارسال نتایج به دست آمده و تماس با والدین در صورت لزوم استفاده می‌شود. برخی معتقدند زمان ایده‌آل برای انجام این کار ۴۸ ساعت پس از تولد، در بیمارستان محل تولد نوزاد است.
گرفتن خون از این قسمت بدن نوزادان دارای دلایل متفاوتی می‌باشد. هر زمان که خون مویرگی به‌عنوان نمونه برای آزمایش قابل قبول باشد، پاشنه یک منبع خون زنده است. آزمایش پاشنه پا نوزاد یک راه ساده و ایمن برای خون‌گیری در نوزادان در شرایطی است که شامل موارد زیر است:
• خون کم‌تری لازم است.
• تکرر آزمایشات
• منابع دیگر مانند کاتتر وریدی یا نافی، در حال حاضر در دسترس نیستند.
انجام آزمایش فقط چند دقیقه طول می‌کشد و نتایج تقریباً سه هفته بعد دریافت می‌شود. در بیش‌تر موارد نتایج آزمایش طبیعی است. در صورت تشخیص ناهنجاری، متخصصان پزشکی با خانواده تماس خواهند گرفت. به طور معمول برای نوزادانی که در بیمارستان بستری می‌شوند، این غرلبالگری نیز در همان مکان با توصیه‌های خاصی انجام خواهد شد.
آماده‌سازی برای انجام آزمایش
کارکنان پرستاری مواد لازم برای آزمایش (گاز استریل، ضد عفونی کننده، مویرگی، دستگاه برش خاص یا لانست و قند در صورت نیاز) را آماده می‌کنند. دستگاه‌های برش خاصی که برای تست خراش پاشنه استفاده می‌شوند، قوس‌هایی را که در آن سوراخ ایجاد می‌شود، مشخص می‌کنند. برش ظریف درد کم‌تری ایجاد می‌کند، کبودی کم‌تری ایجاد می‌کند، بهبود را تسهیل می‌کند و مقدار لازم خون را فراهم می‌کند، بنابراین تعداد تکرارها را کاهش می‌دهد.
پای نوزاد پایین تر از ارتفاع قلب قرار می‌گیرد تا جریان وریدی افزایش یابد. پیش از ایجاد خراش، ماساژ ملایم داده می‌شود و تأیید می‌شود که کودک در دمای راحت و مناسبی قراردارد. شستن بهداشتی دست‌ها قبل از پوشیدن دستکش انجام می‌شود و سپس پاشنه کودک خراشیده می‌شود. قبل از انجام این تست روی کف پا الکل زده می‌شود.
خیساندن کاغذ با خون باید با احتیاط‌های لازم انجام شود تا اطمینان حاصل شود که پوست دست تکنسین آزمایشگاه یا پرستار خون‌گیر با دایره‌های کاغذ تماس پیدا نمی‌کند، زیرا این امر می‌تواند نتایج تحلیلی را تغییر دهد. بنابراین استفاده افراد دخیل در پروسه تهیه نمونه از دستکش توصیه می‌شود.
شرایط خاص برای غربالگری پاشنه پا
این آزمایش در نوزادانی که هر دو پاشنه ادماتوز، آسیب‌دیده یا عفونی هستند، ممنوع است. در شرایط خاص، نمی‌توان به پاشنه پا برای نمونه‌گیری دسترسی داشت. هنگامی که آزمایش پاشنه پای نوزادان منع مصرف دارد یا به دلیل مشکلات موضعی پاشنه امکان‌پذیر نیست، نمونه گیری خون وریدی توصیه می‌شود.
در نوزادان نارس و یا نوزادانی که در ICU یعنی مراقبت‌های ویژه بستری شده‌اند، می توان خطرات و مزایای ایجاد برش پاشنه یا گرفتن نمونه خون شریانی یا وریدی در صورت داشتن کاتتر نافی را ارزیابی کرد. برای انجام یک آزمایش دیگر می‌توان از سوراخ وریدی استفاده کرد. همچنین حرفه ای بودن تیم انجام این آزمایش برای نوزاد باید در نظر گرفته‌شود. پس بهتر است باتوجه به این موارد، یک کلینیک مجهز و مناسب را بیابید.
جمع‌بندی
انجام آزمایش پاشنه پا نوزاد در حدود ۳ تا ۵ روزگی قابل انجام است و در همه نوزادان انجام می‌شود. این آزمایش یکی از غربالگری‌های تعریف شده در نظام سلامت می‌باشد که می‌تواند در سلامت جامعه موثر باشد. برای انجام این غربالگری لازم است به توصیه‌های پزشک و ماما توجه نمایید.
همچنین می‌توانید برای کسب اطلاعات بیش‌تر و کامل‌تر راجع به آزمایش پاشنه پای نوزادان و بهترین پزشکان برای انجام آن، به سایت کلینیک ختنه نوزادان تهران مراجعه نمایند. اگر آدرس سایت ما را فراموش کردید با جستجوی کلمه ختنه در گوگل ما را با عنوان کلینیک ختنه نوزادان تهران پیدا خواهید کرد.
