مقدمه: سالانه حدود 3 میلیون نفر در جهان در اثر آلودگی هوا جان خود را از دست می دهند که عمدۀ آن مربوط به بیماری آسم، برونشیت، تنگی نفس، حملات قلبی و آلرژی های مختلف تنفسی، سکته مغزی و سرطان ریه است. کودکان (به خصوص کمتر از 5 سال) و سالمندان بیشتر از دیگران از آلودگی هوا آسیب می بینند. آلاینده ها دارای ترکیباتی هستند که باعث نابودی بافت های مختلف بدن خواهند شد. این مواد از طریق ریه، پوست، مخاط بدن، مخاط چشم، گوش، بینی و دستگاه گوارش، وارد بدن شده و باعث تخریب سلول ها بدن می شود در واقع تجمع رادیکال های آزاد در بدن هنگام آلوده بودن هوا، افزایش یافته و رادیکال های آزاد، به دلیل آنکه اکسیژن های ناپایداری دارند به دنبال جا و مکانی می شوند که با یک سلول واکنش نشان دهند و آن را اکسید کنند.
تعریف آلودگی هوا: تغییر در ویژگی های طبیعی اتمسفر زمین در اثر وجود هر نوع آلاينده اعم از جامد، مايع، گاز و يا تشعشع پرتوزا و غيرپرتوزا در هوا و یا عوامل زیست شناختی به مقدار و در مدت زمانى كه كيفيت زندگى را براى انسان و ديگر جانداران به خطر اندازد و يا به آثار باستانى و اموال خسارت وارد آورد آلودگى هوا گفته می شود.
منابع آلودگى هوا:
1-منابع طبيعى: طوفان و گرد و غبار، فعاليت آتشفشانى (گوگرد و کلر)، غبار و خاكستر آتش سوزى هاى جنگلى (منوکسید کربن)، شهاب هاى آسمانى، منابع گياهى و حيوانى (متان)، چشمه هاى آب گرم معدنى و گاز رادون از پوستۀ زمین.
2-منابع مصنوعى: فعالیت وسايل نقليه موتورى، کارخانه ها، صنايع و نيروگاه ها، سيستم هاى گرم كننده منابع خانگى و تجارى، کوره ها، سوخت چوب های جنگلی، زباله سوزها، مواد راديواكتيو، اسپری مو، لاک و سایر اسپری ها، رسوب مواد در محل دفن زباله و غیره.
آلاینده ها:
آلاينده های اوليه: موادى هستند كه در اثر منابع مستقيماً به هواى محيط وارد مى شوند.
1-منوكسيدكربن(CO): قرار گرفتن در معرض غلظت بالاى اين گاز باعث كاهش دقت بينايى، كاهش توان كارى، عدم قابليت يادگيرى و انجام فعاليت هاى دشوار مى شود. چهار نوع بيمارى عمده در اين راستا عبارتند از: 1-قلبى _ ريوى 2-عصبى 3-تجزيه فيبرين 4-بيمارى هاى دوران زايمان.
2-دى اكسيد نيتروژن (NO2): اين گاز مى تواند باعث ايجاد سوزش در ريه ها و همچنين باعث كاهش ميزان مقاومت سيستم تنفسى در مقابل بيمارى هايى مانند آنفلوآنزا شود.
3-دى اكسيد گوگرد (SO2): غلظت بالای آن باعث نارسايى هاى تنفسى، كاهش سيستم دفاعى ريه ها و تشديد بيمارى قلبى _ ريوى مى شود و افراد داراى بيمارى هاى آسم، برونشيت يا آمفيزم، بيماران قلبى، کودکان و سالمندان به اين گاز حساس هستند.
4-ترکیبات آلی فرار (متان، بنزن، تولوئن): نقش عمده اى در تحريك چشم و سيستم تنفسى دارند، در مواردى لوسمى یا سرطان خون در افرادى كه به علت مسائل شغلى براى طولانى مدت در معرض بخار بنزن بوده اند، گزارش شده است.
5-ذرات معلق با قطر كمتر از ۱۰ميكرون: این مواد به دليل راهيابى به سيستم تنفسى تحتانى به عنوان شاخص اصلى مواد معلق در هوا معرفى مى شوند. براساس مطالعات ذرات معلق در تشديد بيمارى هاى قلبى، ريوى، كاهش سيستم ايمنى بدن در مقابل بيمارى ها، از بين رفتن بافت ريه، آسم كودكان، مرگ و مير زودرس و سرطان نقش عمده اى دارد.
6-سرب (Pb): تماس با سرب باعث اثرات مخرب بر سيستم عصبى شده كه در درازمدت باعث كاهش بهره هوشى مى شود. همچنين سرب منجر به افزايش فشار خون شده و بر روى فرايند خون سازى تأثيرات منفى خواهد داشت.
آلاينده هاى ثانويه: موادى هستند كه در اثر فعل و انفعالات موجود در هواى اطراف زمين به وجود مى آيند.
7-اُزون: اُزون محرك براى چشم و گلو و ريه است. فعاليت شيميايى بالاى اُزون باعث بروز مشكلاتى از قبيل از بين رفتن بافت ريه ها و كاهش عملكرد آن مى شود. آمارها نشان مى دهد حملات آسم در روزهايى با غلظت بالايى از اكسيدان افزايش يافته است.
