پروتز زانو بهترین روش درمانی است که به از بین رفتن درد زانو کمک می‌کند. زانو، یکی از پُر کاربردترین مفاصل بدن است که نقش مهمی در نشستن، برخاستن و حرکت کردن فرد دارد. در نتیجه، احتمال آسیبدیدگی این مفصل نسبت به سایر مفاصل بسیار بالاست. در صورت آسیبدیدگی مفصل زانو و عدم پاسخگویی سایر درمان‌ها، تعویض مفصل زانو، آخرین راه درمان است.
تعویض مفصل زانو، راه‌حلی است که به تسکین دردهای ناشی از بیماری‌های مفصلی زانو مانند استئوآرتریت یا آرتروز کمک می‌کند. کسانی که دچار درد در زانوی خود هستند، می‌توانند با تعویض مفصل آن، درد و ناراحتی خود را کم کنند تا بتوانند به زندگی طبیعی بازگردند. دکتر آریاسب دارایی بعنوان یکی از بهترین جراحان تعویض مفصل زانو در این خصوص توضیح می‌دهند.
پروتز زانو چیست؟
اگر به هر دلیلی مفصل زانوی فرد آسیب ببیند، درد زیادی در قسمت زانو و اطراف آن حس می‌شود. این درد گاهی به قدری شدت پیدا می‌کند که فرد توانایی ادامه فعالیت روزانه و حرکت را از دست می‌دهد. اگر درد بیمار با روش‌های غیر جراحی کاهش پیدا نکند، پزشک تعویض مفصل زانو را به او پیشنهاد می‌دهد.
پزشک در حین عمل جراحی تعویض مفصل زانو، پس از بیهوش کردن بیمار، بخش آسیب‌دیده را از بدن او جدا کرده و بلافاصله پروتز زانو را به جای آن قرار می‌دهد. طی این جراحی، درشت‌نی و استخوان ران به کمک یک ایمپلنت یا مفصلی مصنوعی به یکدیگر متصل می‌شوند.
افراد بیشتر در سنین کهنسالی و پیری، دچار آسیبدیدگی در مفصل زانو می‌شوند. افرادی که مجبورند کارهای سنگین انجام دهند نیز ممکن است دچار آسیب و عارضه در مفصل زانوی خود شوند که در این صورت، باید عمل تعویض مفصل برای آنها انجام شود.
5 نوع پروتز زانو
1. پروتز unicondylar
نوعی از پروتز مفصل زانو است. در عمل تعویض مفصل زانو با این پروتز، فقط یکی از سطوح زانو عمل می‌شود. در مواردی که درد و آسیبدیدگی شدید نبوده و یا بیمار جوان باشد، می‌توان از این نوع پروتز استفاده کرد. این عمل از جراحی تعویض مفصل کامل، سَبُک‌تر است و بافت سالم زانو نگه داشته می‌شود. در موارد شدید آرتروز زانو، نمی‌توان از این پروتز استفاده کرد.
2. پروتز تعویض کامل مفصل زانو (PS)
این پروتز، پُر کاربردترین نوع پروتز زانو است. در این جراحی، ابتدا رباط‌های صلیبی پا حفظ شده و بافت آسیب دیده از زانو برداشته می‌شود. در این جراحی، کل مفصل زانو تعویض می‌شود.
از نظر پزشکی، جایگذاری این پروتز، نسبت به سایر پروتزها آسان‌تر است. با رعایت تمامی نکات فنی برای جایگذاری پروتز، دامنه خم شدن زانو پس از عمل، چیزی در حدود صاف کردن زانو تا 120 درجه است.
3. پروتز CCK (پروتز قفل شونده)
هنگامی که درد زانو زیاد و غیر قابل تحمل باشد، به‌گونه‌ای که منجر به کجی یا انحراف پا شود، استفاده از این پروتز پیشنهاد می‌شود. این نوع آسیبدیدگی به حدی است که رباط‌های نگهدارنده اطراف زانو از بین رفته و پروتز‌های معمولی هم نمی‌توانند ثبات را به زانو برگردانند.
در این پروتز، بخش میانی دارای طول بیشتری است. دو بخش پروتز به کمک میله‌ای فلزی به نام استم، به داخل استخوان اتصال پیدا می‌کند. این نوع پروتز قیمت بیشتری نسبت به انواع دیگر پروتز زانو دارد و جایگذاری آن نیاز به تبحر و تجربه بالایی دارد.
4. پروتز CR
این نوع پروتز نیز به عنوان یک پروتز کامل برای تعویض مفصل زانو شناخته می‌شود. در این جراحی، رباط خلفی زانو حفظ می‌شود. به دلیل دشواری جراحی این پروتز نسبت به پروتز PS، بهتر است جراحانی که تجربه کمی دارند، این نوع پروتز زانو را برای بیمار استفاده کنند.
5. پروتز لولایی HINGE
برای آسیب‌های شدید وارد شده به زانو، این پروتز نیز می‌تواند مورد استفاده قرار گیرد. در برخی موارد ممکن است به دلیل شُل شدن پروتز قبلی و یا عفونت، نیاز به تعویض مفصل زانو باشد. به دلیل بافت نرم و ضعیف استخوان و زانو، استفاده از این پروتز لولایی ضروری است.
در این جراحی، سطوح مفصلی زانو با قطعه‌ای فلزی به هم متصل می‌شوند. پیش از اتصال پروتز زانو، حفره‌های استخوانی با سیمان و فلز پُر می‌شوند. جراحی تعویض مفصل زانو با این پروتز، دشوار است و پزشک باید تجربه بالایی داشته باشد.
پروتز مصنوعی زانو چقدر طول عمر دارد؟
نمی‌توان با قطعیت گفت که جراحی تعویض مفصل زانو، 100% موفقیت‌آمیز است. دائمی بودن هیچ مفصل مصنوعی نیز تاکنون به اثبات نرسیده است. با این وجود، پروتز زانوی تعویض شده، چیزی حدود 20 سال دوام دارد. مواردی وجود دارد که طول عمر پروتز زانو به آنها وابسته است:
· سن بیمار
· ورزش کردن صحیح و داشتن فعالیت جسمانی با رعایت نکات مراقبتی
· میزان آمادگی بدن بیمار
· کاهش وزن بدن
· کیفیت بالای مفصل مصنوعی
· مهارت جراح و تکنیک جراحی او
· توان‌بخشی بیمار پس از تعویض مفصل زانو
چه عواملی می‌تواند طول عمر مفصل زانو را افزایش دهد؟
· سن و وزن بیمار: بیمارانی که سن پایین‌تری دارند، به دنبال استفاده از پروتز زانوی ماندگارتر و با دوام‌تر هستند. کاهش وزن نیز می‌تواند تا حدود زیادی به افزایش طول عمر پروتز زانو کمک کند.
· پرهیز از انجام فعالیت و ورزش‌های سنگین: انجام فعالیت‌هایی مانند دویدن و پریدن، سبب فرسایش سریع‌تر مفصل زانو می‌شوند. انجام ورزش‌هایی مانند پیاده‌روی، دوچرخه‌سواری، شنا و...، فشار زیادی را به مفصل زانو وارد نمی‌کنند و برای زانوی عمل شده مناسب هستند.
· آمادگی و سلامت بدنی بیمار: هرچقدر بدن بیمار، آمادگی بیشتری داشته باشد، راحت‌تر می‌تواند با پروتز زانو که عضوی جدید در بدن است، کنار آمده و با این پروتز، مانند دیگر اعضای بدن رفتار کند و از آن مراقبت نماید.
جمع‌بندی
عواملی مانند افزایش سن، انجام کارهای سنگین، تصادف و...، سبب آسیبدیدگی زانو می‌شود. در صورت عدم پاسخگویی روش‌های غیر جراحی، تعویض مفصل زانو، بهترین روش برای درمان و کاهش درد زانو است.
با انجام مراقبت‌های بعد از عمل مانند عدم انجام ورزش‌های سنگین، کاهش وزن و مواردی از این دست، می‌توان طول عمر پروتز زانو را افزایش داد. در این شرایط است که پروتز جایگزین شده برای 20 سال هم می‌تواند برای بیمار به درستی کار کند.
سؤالات متداول
1. عواملی که سبب کاهش عمر پروتز زانو می‌شود، چیست؟
· فرسایش بیش از حد پروتز
· عفونت پروتز قرار گرفته در بدن
· آسیبدیدگی و شکستگی پروتز
· حرکت پروتز از جای خود
2. پروتز زانو از چه موادی ساخته می‌شود؟
· پروتز ساخته شده از پلاستیک و فلز
· پروتز ساخته شده از سرامیک و پلاستیک
· پروتز تمام فلز
· پروتز تمام سرامیک
