اسکولیوز یا انحراف ستون فقرات، عارضه‌ای است که اغلب در کودکان و نوجوانان 9 تا 14 سال و دورانی از زندگی، که فرد در حال گذراندن مراحل رشد است، ممکن است رخ دهد. منشأ این بیماری ممکن است مادرزادی یا اکتسابی باشد. زنان نسبت به مردان، ممکن است بیشتر درگیر این عارضه شوند. این عارضه می‌تواند ظاهر شما را بدشکل نشان دهد.
انحراف ستون فقرات، غالباً مشکلی حادّ نیست و به درمان خاصی هم نیازی ندارد. اما در موارد حادّ، باید هر چه سریع‌تر اقدامات پزشکی برای بهبود و درمان عارضه انجام شود. در این وبلاگ دکتر آریاسب دارایی متخصص ارتوپدی و فوق تخصص جراحی ستون فقرات مورد این بیماری توضیح می‌دهند.
اسکولیوز یا انحراف ستون فقرات چیست؟
در حالت عادی، هنگام نگاه کردن به پشت یک فرد، ستون فقرات به نظر صاف دیده شده و انحنایی در آن وجود ندارد. اما در واقع، مقدار کمی انحنا به خاطر حرکت و انعطاف‌پذیری بهتر مهره‌ها برای انجام فعالیت‌ها وجود دارد که طبیعی است. اگر ستون فقرات در بدن به هر عارضه‌ای مبتلا شود، انجام فعالیت و حرکات بدن به مشکل برمی‌خورد.
اگر به دلایلی، حالت ستون فقرات از شکل صاف به یک سمت خم شود، انحراف ستون فقرات یا اسکولیوز به وجود می‌آید. این انحراف ممکن است شکل بدن را به حالت C یا S تغییر دهد که می‌تواند از حالت خفیف تا شدید وجود داشته باشد. اسکولیوز ممکن است در ناحیه تحتانی ستون فقرات (انحراف کمر) یا ناحیه فوقانی ستون فقرات (قفسه سینه) ایجاد شود.
انواع اسکولیوز یا انحراف ستون فقرات
1. اسکولیوز خفیف
اگر ستون فقرات، کمی به سمت چپ یا راست منحرف شود، به طوری که درد زیادی را ایجاد نکرده و علامت مشخص و خاصی هم نداشته باشد، فرد به اسکولیوز خفیف مبتلا شده است. این نوع انحراف، درمان و مراقبت پزشکی خاصی نیاز ندارد. برخی از ورزش‌های اصلاحی یا فیزیوتراپی می‌تواند از بدتر شدن این انحراف جلوگیری کند.
2. انحراف در مهره ستون فقرات
اگر یک یا چند عدد از مهره‌های ستون فقرات به سمت چپ یا راست منحرف شود، اسکولیوز ایجاد شده است. اگر این انحراف در دیسک‌های بین مهره‌ها باشد، سبب بروز دیسک کمر یا گردن می‌شود.
3. انحراف جانبی در ستون فقرات
اگر ستون فقرات به طور کامل، به چپ یا راست متمایل شود، اسکولیوز به وجود آمده است که ممکن است خفیف یا شدید باشد.
4. اسکولیوز مادرزادی یا اکتسابی کودکان
در برخی موارد، کودکان نیز ممکن است به اسکولیوز دچار شوند. مواردی که ممکن است سبب بروز این اختلال شود، عبارت‌اند از:
· کودک، سیستم ایمنی ضعیفی دارد و زیاد بیمار می‌شود.
· کودک، خواب نامنظمی دارد.
· کودک، نمی‌تواند به درستی بنشیند، راه برود یا بایستد.
· کودک، اجابت دفع نامنظمی دارد.
اگر کودک به صورت مادرزادی به این عارضه مبتلا باشد، باید برای اصلاح اسکولیوز عمل جراحی انجام شود. استفاده از تجهیزاتی به نام بریس نیز می‌تواند به کودک کمک کند که در ادامه مقاله توضیح داده می‌شود.
5. اسکولیوز بزرگسالان
همه نوزادانی که به دنیا می‌آیند، دارای ستون فقراتی صاف و بدون انحراف هستند. به مرور و به دلیل استفاده از ستون فقرات و قرار گرفتن در موقعیت‌های مختلف، و در برخی شرایط، قرار گرفتن بدن به یک حالت خاص در طولانی مدت، می‌تواند منجر به انحراف در ستون فقرات یا اسکولیوز شود. به عنوان مثال بد نشستن در طولانی مدت، می‌تواند سبب آسیب به ستون فقرات و ایجاد انحراف در آن شود.
علائم بیماری اسکولیوز
· شانه‌های نابرابر
· انحراف بدن به یک سمت
· عدم قرارگیری مناسب لباس در بدن
· درد در عضلات و لیگامان‌های اطراف ستون فقرات
· کاهش عملکرد ریه و تغییر شکل قفسه سینه به دلیل پیشروی بیماری
علل ایجاد بیماری اسکولیوز
علت ابتلا به انحراف ستون فقرات در بیش از 80% کسانی که به پزشک مراجعه می‌کنند، ناشناخته است. براساس تحقیقات انجام شده نیز، این نوع اسکولیوز، ارتباطی با وضعیت نامناسب بدن، ورزش‌های سنگین یا رژیم غذایی خاصی ندارد. در ابتدای مقاله عنوان شد که در برخی موارد نیز ممکن است انحراف ستون فقرات، مادرزادی باشد:
· عدم شکل‌گیری استخوان‌های ستون فقرات در رَحِم مادر
· وجود یک بیماری عضلانی یا عصبی مانند دیستروفی عضلانی یا فلج مغزی
· ساییدگی و پارگی دیسک‌های بین مهره‌های ستون فقرات
اسکولیوز چگونه درمان می‌شود؟
اسکولیوز خفیف در بیشتر موارد نیاز به مراقبت پزشکی خاصی ندارد و با اندکی مراقبت و توجه، فرد می‌تواند به زندگی عادی خود ادامه دهد. اما در موارد حادِّ انحراف ستون فقرات، مراقبت‌های پزشکی باید انجام گیرد:
1. حرکات اصلاحی و ورزش برای درمان اسکولیوز
تمریناتی که می‌توانند نقش مؤثری در بهبود انحراف ستون فقرات داشته باشند:
· پیاده‌روی
· یوگا
· انجام ورزش‌هایی برای رسیدن به وزن ایده‌آل
حرکات اصلاحی برای بهبود و کاهش درد اسکولیوز عبارت‌اند از:
· پل زدن و بالا آوردن کمر و باسن از روی زمین
· اسکوات
· حرکت گاو- گربه در یوگا
· ایستادن و خم شدن به چپ و راست
· گردش ساکروم
2. مراجعه به متخصص ارتوپدی برای درمان اسکولیوز
درمان زیر نظر متخصص ماهر و با تجربه، می‌تواند درد و انحنای ستون فقرات را بهبود ببخشد. در صورت مراجعه به غیر متخصص، ممکن است وضعیت بیمار بدتر از قبل شود.
3. استفاده از بریس برای درمان اسکولیوز
اگر بیمار هنوز در سنین رشد بوده و اسکولیوز او در شرایط خیلی حادّی قرار نداشته باشد، پزشک ممکن است استفاده از بریس را برای او تجویز کند. استفاده از قوزبند یا کمربند طبی می‌تواند برای این بیماران مؤثر باشد و از انحراف بیشتر ستون فقرات جلوگیری می‌کند. اگر بیمار، در هر شرایطی، چه خوابیده، نشسته و در حین حرکت از بریس استفاده کند، اثربخشی آن به مراتب بیشتر می‌شود.
استفاده از بریس معمولاً برای انجام فعالیت مشکلی ایجاد نمی‌کند، اما اگر بیمار، کودک باشد و برای بازی با بریس دچار مشکل است، می‌توان بریس را باز کرد. با توقف رشد کودک، می‌توان استفاده از بریس را متوقف کرد.
4. انجام عمل جراحی برای درمان اسکولیوز
اگر علائم اسکولیوز شدید بوده و اعصاب نیز در حال تخریب شدن و آسیب دیدن باشند، پزشک، درمان تهاجمی و جراحی را برای درمان انحراف به بیمار پیشنهاد می‌دهد. جراحی انحراف ستون فقرات یکی از مهم‌ترین روشهای درمانی است. این جراحی توسط پزشکان فوق تخصص جراحی ستون فقرات انجام می‌شود.
جمع‌بندی
اگر ستون فقرات فرد از حالت طبیعی خارج شده و به یک سمت منحرف شود، فرد، مبتلا به اسکولیوز شده است. ابتلا به انحراف ستون فقرات، می‌تواند مشکلات زیادی را در انجام حرکات و فعالیت‌های روزانه برای فرد ایجاد کند. یکی از این مشکلات، بروز درد خفیف یا شدید در ستون فقرات است. انحنای ستون فقرات می‌تواند به شکل گودی کمر یا قوز خود را نشان دهد.
اگر وضعیت انحراف ستون فقرات در شرایط وخیم و حادّی قرار نداشته باشد، با رعایت نکات مراقبتی و بستن بریس (البته در سنین پایین)، می‌توان تا حدود زیادی اسکولیوز را درمان کرد.
سؤالات متداول
1. عوارض اسکولیوز بر سلامتی بدن چیست؟
· آسیب به نخاع و اعصاب
· بر هم خوردن تعادل
· بروز درد و ایجاد اختلال برای انجام فعالیت روزانه
· عفونت نخاع و نشت مایع نخاعی
· سخت شدن تنفس
2. روشهای پیشگیری از ابتلا به اسکولیوز چیست؟
· نشستن به طرز صحیح
· ورزش کردن
· داشتن تغذیه و رژیم غذایی مناسب
· پرهیز از نشستن و ایستادن به مدت طولانی
· استفاده از بریس برای اصلاح نشستن و ایستادن
