حوادث ناشی از کار مانند بیماری‌های شغلی یکی از تهدیدکنندگان سلامت کارگران به حساب می‌آید و در بحث طب کار بسیار اهمیت دارد. اما کدام حادثه از نظر قانون کار و تامین اجتماعی جزو حوادث شغلی به حساب می آید و کارگران می‌توانند جهت دریافت حقوق خود اقدام نمایند؟ در این مطلب از وبلاگ مرکز تخصصی طب کار سلامت سام پارس این حوادث را از نظر قانون کار و تامین اجتماعی تعریف می‌نماییم.
حوادث شغلی
حادثه از لحاظ قانون تامین اجتماعی اتفاقی است پیش‌بینی نشده که تحت تأثیر عامل یا عوامل خارجی رخ می‌دهد و موجب صدماتی به جسم یا روان بیمه شده می‌گردد. بدین ترتیب هر اتفاقی را نمی‌توان حادثه تلقی نمود مگر دارای ویژگی 4 گانه زیر باشد:
1- اتفاق قابل پیش‌بینی نباشد.
2- وقوع آن ناگهانی باشد.
3- متأثر از عامل یا عوامل خارجی باشد.
4- باعث وارد آمدن صدمه به جسم و روان فرد گردد.
بنابراین با توجه به این ویژگی‌ها اتفاقی نظیر خودکشی که قابل پیش بینی می‌باشد و یا سکته که علی‌الاصول بدون تأثیر عوامل خارجی صورت می‌گیرد را نمی‌توان حادثه تلقی کرد.
انواع حادثه
به طور کلی حوادث انواع مختلفی دارد و شامل موارد زیر می‌گردد:
1- سقوط اشیا
2- سقوط کردن و لغزیدن
3- ضرب خوردگی
4- گیرکردن داخل یا بین اشیا
5- داخل شدن اجسام در چشم
6- داخل شدن اجسام در بدن
7- حوادث ناشی از جابجا کردن اشیا
8- سوختگی
9- حوادث ناشی از مواد سوزان
10- انفجار و آتش سوزی
11- ریزش و ماندن زیرآوار
12- تصادف با وسیله نقلیه
13- بریدگی و قطع اعضا
14- شکستگی اعضا
15- تصادف با اجسام مختلف
16- حوادث ناشی از ابزار ماشینی
17- حوادث ناشی از ابزار دستی
18- برق گرفتگی
19- سایر حوادث
حوادث ناشی از کار حوادثی است که در حین انجام وظیفه و به سبب آن برای بیمه شده اتفاق می‌افتد. منظور از حین انجام وظیفه اوقاتی است که بیمه شده در کارگاه یا مؤسسات وابسته یا ساختمانها و محوطه آن مشغول به کار باشد و یا به دستور کارفرما در خارج از محوطه کارگاه عهده‌دار انجام مأموریتی باشد. اوقات مراجعه به درمانگاه و یا بیمارستان و یا برای معالجات درمانی و توانبخشی و اوقات رفت و برگشت بیمه شده از منزل به کارگاه جزء اوقات انجام وظیفه محسوب می‌گردد. مشروط بر اینکه حادثه در زمان عادی رفت و برگشت به کارگاه اتفاق افتاده باشد، حوادثی که برای بیمه شده حین اقدام برای نجات سایر بیمه‌شدگان و مساعدت به آنان اتفاق می‌افتد نیز حادثه ناشی از کار محسوب می‌گردد.
شرایط وقوع حادثه ناشی از کار
وقوع حادثه، مبتنی بر دو شرط عمده است که تواماً باید محقق گردد:
الف) حادثه حین انجام وظیفه واقع شده باشد: حین انجام وظیفه عبارت است از آن محدوده زمانی مقرر، که کارگر بکار موظف اشتغال داشته باشد. بنابراین چنانچه در مدت مذکور و به سبب کار موظف حادثه‌ای اتفاق افتد ناشی از کار محسوب می‌شود و در غیر اینصورت حالت ناشی از کار بودن حادثه از بین می‌رود.
به عبارت دیگر با توجه به صراحت ماده 60 قانون تأمین اجتماعی مقصود از حین انجام وظیفه از نظر مدت، تمام اوقاتی است که بیمه شده در کارگاه یا مؤسسات وابسته یا ساختمانها و محوطه آن مشغول کار باشد و یا به دستور کارفرما در خارج از محوطه کارگاه عهده‌دار انجام مأموریتی باشد بنابراین حین انجام وظیفه شامل موارد زیر خواهد بود:
- اوقاتی که بیمه شده در کارگاه یا مؤسسات وابسته یا ساختمانها و محوطه آن مشغول کار باشد.
- اوقاتی که بیمه شده به دستور کارفرما در خارج از محوطه کارگاه مأمور انجام کاری می‌باشد.
ب) حادثه به سبب انجام وظیفه (کار بیمه شده) واقع شده باشد: حادثه به سبب انجام وظیفه عبارت است از وجود رابطه سببیت بین کار و حادثه‌ای که برای بیمه شده اتفاق می‌افتد.
در مواردی که حادثه در کارگاه یا مؤسسات وابسته یا ساختمانها و محوطه آن وقوع می‌یابد شرط حین انجام وظیفه محقق است، ولی ناشی از کار بودن حادثه محرز نیست و در این مورد قطعیت ناشی از کار بودن حادثه منوط به این است که وجود رابطه سببیت بین حادثه و وظایف و مسئولیت‌های بیمه شده محقق گردد بنابراین شرط دوم ناشی از کار بودن وجود رابطه سببیت بین کار و حادثه می‌باشد.
صدها حادثه حین انجام وظیفه به وقوع می‌پیوندد، ولی به علت فقدان عامل سببیت، حالت ناشی از کار بودن را از دست می‌دهد. نظیر حادثه بیمه شده‌ای که حین کار به شوخی کردن با دوستان همکار خود مبادرت می‌ورزد و غفلتاً دچار حادثه می‌شود، یا بیمه‌شده‌ای که در حین کار به دلیل عدم رعایت نکات ایمنی و حفاظتی، انفارکتوس یا عوارض مشابه در کارگاه فوت می‌نماید و یا راننده‌ای که در هنگام خواب در کابین کامیون دچار گازگرفتگی ناشی از روشن کردن گاز پیک نیک (مسافرتی) می‌گردد و ... بطور کلی وقتی رابطه سببیت کار احراز نگردید حادثه، ویژگی حادثه ناشی از کار را پیدا نمی‌کند.
سکته‌های مغزی یا حملات قلبی عموماً ناشی از کار نیستند. در صورتی می‌توان این قبیل سکته‌ها را ناشی از کار تلقی نمود که مستنداً محرز گردد. اولاً: در حین انجام وظیفه اتفاق افتاده باشد. ثانیاً: به سبب انجام وظیفه رخ داده باشد و به عبارت دیگر بین وقوع سکته و کار موظف بیمه شده رابطه سببی وجود داشته باشد ضمناً به استناد بخشنامه 1/602 فنی رسیدگی و اظهارنظر در این خصوص بعهده اداره کل امور فنی بیمه شدگان می‌باشد.
البته، مفهوم سببیت در حادثه با مفهوم علت متفاوت می‌باشد؛ منظور از سببیت در حادثه رابطه ایست که بین کار موظف بیمه شده و حادثه وجود دارد در بررسی اولیه هر حادثه بایستی وظایف هر بیمه‌شده توسط بازرس فنی تعریف و وقوع حادثه در چهارچوب وظایف وی بررسی و اظهارنظر گردد. ولی علت عاملی است که حادثه در اثر آن اتفاق می‌افتد مانند نقائص حفاظت فنی ـ وسائل معیوب ـ بی‌احتیاطی ـ وسائل بی حفاظ، نورناقص، تهویه نامطلوب، لباس خطرناک، فقدان اطلاعات و امنیت شغلی و ...
ضمناً در بررسی حوادث بسیار اتفاق افتاده است که کار موظف بیمه شده ارتباطی با حادثه رخ داده جهت وی نداشته و بررسی علت امر ما را به غیرناشی از کار بودن حادثه و قصور کارفرما در بروز آن می‌رساند کارگر تراشکاری که جهت تعمیر تابلو برق کارگاه اقدام می‌کند و برقکاری که مبادرت به تعمیر دستگاه تراش نموده و غفلتاً دچار حادثه می‌گردد، همگی از بروز حادثه غیرناشی از کار به دلیل عدم تطابق کار موظف بیمه شده با حادثه رخ داده خبر می‌دهد.
