گیاه مرزه خوزستانی متعلق به تیره نعناعیان است و در حال حاضر به طور گسترده در استان های غربی و جنوب غربی کشور کشت می شود.گیاه مرزه خوزستانی با نام علمی Satureja khuzistanica Jamzad متعلق به تیره نعناعیان است. در حال حاضر این گونه در بازار گیاهان دارویی به عنوان شستشو دهنده کلیه و مجاری ادراری، کاهش دهنده فشار خون، چربی خون و قند خون عرضه می شود و اثرات ضد التهابی، ضد میکروبی و ضد درد این گیاه به اثبات رسیده است.
اسانس این گیاه در کرک های غده ای بخش های هوایی آن ساخته می شود که حاوی مقادیر بالایی از ترکیب دارویی کارواکرول است؛ اسانس ها ترکیبات شیمیایی پیچیده ای هستند و اغلب اجزاء اصلی موجود در تحقیقات نشان می دهد چهار ترکیب شیمیایی ضد درد در گیاه مرزه وجود دارد. آنچه در تحقیقات جدید به آن اشاره شده وجود ترکیبات شیمیایی با خواص ضد التهابی و ضد درد در نمونه‌هایی از گیاه است که نه به شکل وحشی بلکه به صورت دستی کاشته شده‌اند.
پیش از این به خواص 2 ترکیب ( بتا سیتسترول و اسید اورسولیک) از 4 ترکیب شیمیایی موجود در قسمت برگ و ساقه مرزه اشاره شده بود. به عنوان مثال ترکیب بتا سیتسترول که در بادام زمینی نیز وجود دارد، منجر به توقف رشد غده پروستات در حیوانات آزمایشگاهی می شود.
همچنین گزارش های متعددی مبنی بر اثر ضد التهابی اسید اورسولیک برای درمان سوختگی ها و نیز اثر بازدارندگی آن بر رشد تومورها منتشر شده است. خواص ضد التهابی اسید اورسولیک منجر به استفاده وسیع از این ترکیب در صنایع آرایشی شده است. در مطالعات جدید اثرات ضد درد و ضد تشنج کارواکرول و تیمول به عنوان دو ترکیب عمده اسانس گیاه نیز ثابت شد. در بین مصارف بومی از گیاه مرزه در ایران می توان به استفاده از آن برای تسکین دندان درد اشاره کرد که به علت وجود این دو ترکیب است.
*دکتر سعید توکلی، دکترای تخصصی فیتوشیمی، پژوهشکده گیاهان دارویی جهاد دانشگاهی
منبع: سیناپرس
