دکتر عزیزاله یوسفی
فوق تخصص بیماریهای گوارش و کبد و تغذیه
متخصص بیماریهای کودکان و نوجوانان
یبوست در کودکان
یبوست یک بیماری شایع در کودکان می باشد که شیوع ان در جوامع مختلف بین 3% تا 30% متفاوت است . در کل بیماری قابل درمان است ولی در صورت عدم درمان مناسب می تواند مشکلات زیادی برای فرد ایجاد کند.
تعریف یبوست
در گذشته برای یبوست تعاریف متعددی استفاده می شده است ولی در حال حاضر برای یبوست معیارهایی وجود دارد که اگر کودک زیر 4 سال دو معیار را حد اقل برای مدت یک ماه و در کودک بالای 4 سال دو معیار را حد اقل برای 2 ماه داشته باشد مبتلا به یبوست می باشد
معیار ها
1-کمتر از 3 بار دفع در هفته
2-حد اقل یک نوبت بی اختیاری مدفوع ( کثیف کردن لباس زیر )
3-دفع مدفوع سفت یا درد ناک
4-دفع مدفوع بسیار قطور
5-وجود توده مدفوع در رکتوم
6-شواهدی از اینکه کودک خودش را نگه می دارد
علل یبوست
به طور کلی علل یبوست را می توان به دو گروه کلی تقسیم کرد
1-علل ارگانیک : این گروه تنها 5% از علل یبوست را تشکیل می دهند که شامل مصرف بعضی داروها ، هایپوتیروئیدی ،دیابت ، آنومالی های ناحیه مقعد ، بیماری های عصبی و عضلانی ، ضایعات نخاع و ستون مهره و غیره .
2-علل غیر ارگانیک یا فانکشنال : این گروه 95% از علل یبوست را تشکیل می دهند که شامل رژیم غذایی نامناسب ، استرس و اضطراب کودک ، امتناع از مدفوع کردن ، زود از پوشک گرفتن ، دفع دردناک .
در چه زمان هایی احتمال ایجاد یبوست در کودکان بیشتر است
1-زمان شروع اولین غذای کمکی در سن 6 ماهکی
2-زمان از پوشک گرفتن
3-زمان مدرسه رفتن
زمان مناسب از پوشک گرفتن :
به طور کلی به والدین توصیه می شود که زود اقدام به از پوشک گرفتن نکنند زمان مناسب وقتی است که کودک توانایی لازم از نظر جسمی و روحی را پیدا کرده باشد که این زمان به طور متوسط حدود 5/2 سالگی می باشد . در واقع زمان مناسب برای این کار زمانی است که کودک توانایی های زیر را داشته باشد.
1 – به تنهایی لباسش را در آورد و بپوشد
2 – به تنهایی روی سنگ توالت بنشیند و بلند شود
3 – نیازهایش را بیان کند
4 – دستوراتی که به او می دهید را اجراء کند
توصیه اینجانب به والدین محترم این است که یبوست را جدی گرفته و حتما با پزشک متخصص مشورت نمایند گرچه در روزهای آینده در مورد روشهای تشخیص و درمان صحبت خواهم کرد .
تشخیص یبوست
یافته های بالینی یبوست در کودکان اکثرا مشخص می باشد و تنها در اندکی موارد نامشخص می باشد . تاکید بر اینست که تشخیص یبوست در کودکان در درجه اول بر اساس شرح حال و معاینه فیزیکی می باشد ودر صورت عدم وجود علامت خطر نیاز به اقدام پاراکلینیک نمی باشد .
شرح حال : مهمترین راه جهت تشخیص یبوست گرفتن شرح حال مناسب از بیمار و خانواده بیمار می باشد . در شرح حال به مواردی که باید دقت شود شامل شرح حال دفع مکونیوم در 48 ساعت اول تولد ، سن شروع یبوست ، قوام و اندازه مدفوع ، وجود درد حین دفع ، وجود یا عدم وجود خون در مدفوع ، بی اختیاری در دفع مدفوع ، اجتناب از دفع ، پرسش در موررد رژیم غذایی ، سابقه فامیلی یبوست در خانواده ، همچنین در مورد علا یم دیگر مثل تب ،استفراغ، کاهش وزن ، از دست دادن اشتها ، اختلال رشد و نمو ، مشکلات روحی ، بی اختیاری ادرار نیز می بایست پرسید .
نکته قابل توجه اینست که در مورد حوادث احتمالی که در خانواده روی داده است و منجر به یبوست شده از جمله مرگ اقوام ، تولد فرزند دیگر در خانواده ، مشکلات مدرسه نیز شرح حال گرفته شود .
معاینه فیزیکی :
معا ینه فیزیکی کامل باید انجام شود . در ابتدا معیارهای رشدی شامل قد و وزن و توده بدنی اندازه گیری می شود. چون چاقی یک علت یبوست میباشد یا اینکه می تواند نشانه یک بیماری متابولیک باشد و همچنین اختلال در رشد نیز یک علامت خطر برای یبوست با علل ارگانیک می باشد . ملتحمه از نظر وجود انمی ، سایز تیرویید ، وجود یا عدم وجود کلابینگ در انگستان باید معاینه شود . شکم از نظر وجود توده مدفوع ، ارگانومگالی و دیستانسیون معاینه شود . ناحیه مقعد از نظر محل آنوس ،اریتم و قرمزی ، فیشر ، وجود مدفوع دقت شود. در بیماران مبتلا به یبوست توش رکتال از نظر تون اسفنکتر ووجود توده مدفوع می بایست انجام شود .
برسی های آزماشیگاهی :
به طور روتین برای تمام افرادی که مبتلا به یبوست هستند برسی آزمایشگاهی توصیه نمی شود و تنها در صورتی که علل ارگانیک مطرح باشد نیاز به برسی آزمایشگاهی می باشد که در این موارد برسی از نظر کم خونی ، اختلالات الکترولیت ، کم کاری تیرویید ، سلیاک ، دیابت لازم می باشد .
برسی های رادیولوژیک :
1 – گرافی ساده شکم :
گرافی ساده شکم معمولا کمک زیادی در تشخیص نمی کند و تنها توده مدفوع داخل رکتوم را نشان می دهد و در مواردی که امکان انجام توش رکتال وجود نداشته باشد اندیکاسیون دارد . مواردی که انجام توش رکتال امکان پذیر نیست شامل چاقی زیاد ، عدم همکاری بیمار ، مشکلات روحی می باشد .
2 – بررسی زمان ترانزیت کولون :
یکی از علل یبوست ایدیوپاتیک اختلال در موتیلیتی روده می باشد که برای بررسی زمان ترانزیت کولون از روشهای غیر تهاجمی زیر استفاده می شود .
1 – استفاده از مارکرهای رادیو اپاک
2 – روش سنتیگرافی
3 – استفاده از کپسول موتیلیتی
4 – استفاده از تست هیدروژن تنفسی
بر اساس بررسی زمان ترانزیت کولون سه فرم درگیری داریم
1 – فرم نرمال
2 – اینرسی کولون که درگیری در سرتاسر کولون داریم
3 – انسداد خروجی که درگیری در رکتوسیگمویید است
سونوگرافی شکم :
با توجه به اینکه تجمع مدفوع در رکتوم یکی از علایم شایع یبوست می باشد . برای ارزیابی میزان تجمع مدفوع و اندازه رکتوم می توان از سونوگرافی استفاده کرد . قطر رکتوم بزرگتر از 30 سانتی متر غیر طبیعی است . سونوگرافی میتواند جایگزین توش رکتال در افرادی که اجازه معاینه نمی دهند قرار گیرد .
باریم انما :
در این روش با استفاده از کنتراست انمای باریم ، ناحیه ی آنال و رکتوم دیده می شود و در افرادی که یبوست غیرعارضه دار هستند اندیکاسیون ندارد.باریم انما جهت بررسی اختلالات آناتومیک به خصوص در بیماران مشکوک به هیرشبرونگ کاربرد دارد ولی نسبت به مانومتری و ساکشن بیوبسی از حساسیت و اختصاصیت کمتری برخوردار است.
مانومتری:
آنورکتال مانومتری به وسیله ی آنورکتال مانومتری فشار اسفنگتر داخلی و خارجی اندازه گیری می شود و می تواند رفلکس مهاری رکتوآنال را بررسی کرد که این رفلکس در بیماران مبتلا به هیرشبرونگ وجود ندارد.
آنورکتال مانومتری جهت افراق بین بی اختیاری مدفوع ناشی از یبوست و بی اختیاری مدفوع غیر احتباسی استفاده می شود که در گروه اول آستانه ی حساسیت پذیری بالاتری دارند.
مانومتری کولون:
این یک روش تشخیصی است که تنها در بعضی از مراکز خاص انجام می شود و در تشخیص اختلالات عصبی-عضلانی کولون در افرادی که یبوست های مقاوم به درمان دارند استفاده می شود.
MRI:
شواهدی وجود ندارد که MRI ستون فقرات در بیماران مبتلا به یبوست مقاوم به درمان بدون علایم عصبی اندیکاسیون داشته باشد.
مطالب بیشتر
کولیک شیر خواران چیست
آندوسکوپی
دیسفاژی
سنگ کیسه صفرا
موارد مصرف روی
بلعیدن سکه توسط کودکان
