افتادگی رحم وضعیتی است که عضلات و رباطهای رحم نتواند به درستی این عضو را در جای خود نگه دارد. رحم یک ساختار عضلانی است که با استفاده از عضلات و رباطهای لگن در جای خود ثابت میشود. برخی مواقع و بر اثر عوامل مختلف این عضلات و رباطها به درستی عمل نمیکنند و رحم را در جای خود به درستی نگه نمیدارند. اما علت این مسئله چیست؟ در این شرایط چه علایمی برای بانوان به وجود میآید؟ در ادامه این وبلاگ دکتر عادله سجادی متخصص زنان توضیح میدهند.
افتادگی رحم چیست؟
زمانی که ماهیچههای شکم و لگن قدرت خود را از دست بدهد و نتواند رحم را در جای خود نگه دارد، افتادگی رحم یا پرولاپس رحم اتفاق میافتد. در واقع به بیرون زدگی اعضای داخلی لگن از ناحیه واژن پرولاپس میگویند. این مشکل بسیار دردناک است و در برخی مواقع بسیار شدید و منجر به خروج رحم از واژن میشود.
همانطور که میدانید رحم یک بافت عضلانی است که توسط تعداد زیادی ماهیچه، عضله و رباط نگهداری میشود. عوامل مختلفی چون زایمان طبیعی، افزایش سن و ترشح هورمون استروژن بر روی قدرت این عضلات تاثیر منفی میگذارد و رحم را از جای خود خارج میکند. این مشکل در سنین یائسگی و سالهای پس از آن بسیار شایعتر است و معمولاً ۵۰ درصد از بانوان بالای ۵۰ سال به این مشکل مبتلا میشوند.
علائم افتادگی رحم چیست؟
افتادگی رحمی یک مشکل شایع در زنان است که نوع جزئی آن ممکن است هیچ علائمی برای بانوان به وجود نیاورد. اما نوع متوسط تا شدید دارای علائم میباشد و مشکلات زیر را برای بانوان ایجاد میکند. از جمله شایعترین علائم افتادگی رحم میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
- احساس برجستگی در واژن
- خونریزی واژینال
- ادرار مکرر
- قاعدگی دردناک
- درد هنگام مقاربت جنسی
- احساس توده در واژن
- بیرون زدگی رحم
- احساس کشش و سنگینی
- سخت شدن نشست و برخاست
- یبوست و دفع سخت
- عفونت مثانه
- بوی بد واژن و ادرار
- درد شدید در شکم و واژن
- سنگینی شکم
- تب و لرز
انواع پرولاپس رحم
بر حسب شدت بیماری و علائم آن پرولاپس رحم به ۴ درجه تقسیم میشود. قطعاً تشخیص سریعتر و در مراحل ابتداییتر درمان آن را برای افراد راحتتر میکند. به طور کلی مراحل و انواع افتادگی رحم به شکل زیر است:
- درجه ۱: اولین نوع پرولاپس حالتی است که در آن گردنه رحم جابجا میشود. در این شرایط رحم به سمت کانال واژینال حرکت میکند و به بخش فوقانی رحم وارد میشود.
- درجه ۲: درجه دوم افتادگی حالتی است که در آن گردن رحم به سمت قسمت پایین واژن حرکت میکند؛ اما هنوز به طور کامل به واژن وارد نشده است. در این وضعیت گردنه رحم وارد کانال واژینال میشود.
- درجه ۳: در درجه سوم رحم به پایینترین بخش واژن وارد میشود. در این وضعیت گردنه رحم به راحتی از دهنه واژینال مشخص است و رحم دچار بیرون زدگی از ناحیه واژینال میشود. حتی در بخشی از افراد ممکن است که گردنه رحم از واژن خارج شود.
- درجه ۴: آخرین نوع افتادگی رحم، نوع چهارم آن است که در آن دهنه رحم به طور کامل از واژن خارج میشود. این وضعیت نیازمند جراحی فوری است و در شرایطی که رحم به طور کامل از بدن خارج شود و رباطهای محافظ آن بسیار تضعیف شود. پزشک متخصص زنان و زایمان مجبور به برداشت رحم به طور کامل میشود.
از این بخش بخوانید: علل و علائم عفونت واژن چیست؟
دلایل افتادگی رحم چیست؟
حال که با تعریف این وضعیت آشنا شدیم، قصد داریم به این سوال اصلی پاسخ دهیم که افتادگی رحم چگونه به وجود میآید؟ عوامل مختلفی بر روی ایجاد این مشکل تاثیرگذار است که میتواند منجر به ایجاد انواع مختلف پرولاپس رحم شود و مشکلات بعد از آن را به وجود آورد. از شایعترین دلایل افتادگی رحم میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
- افزایش سن
- کاهش ترشح هورمون استروژن
- چاقی مفرط
- یبوست
- جابجایی اجسام سنگین
- تومورهای لگن
- زایمان طبیعی و مکرر
- فشار و ضربه ناگهانی به زیر شکم
- عدم ترشح هورمون استروژن
- آسیبهای عفونی به واژن
- ضعف ماهیچههای لگن
- جراحی و آسیب دیدگی لگن
- برونشیت یا آسم
- سبک زندگی نامناسب
- وراثت
- ورزشهای سنگین از جمله وزنه برداری
- چند قلو زایی
- گشادی واژن
- بیماری
از این بخش بخوانید: علل و درمان خشکی واژن
تشخیص پرولاپس رحمی
برای تشخیص افتادگی رحم باید به پزشک متخصص زنان و زایمان مراجعه کنید. پزشک در ابتدا علائم فیزیکی، سابقه بیماریها و علائمی را که دارید بررسی میکند. به این منظور معاینه در حالت نشسته یا خوابیده انجام میشود و به طور کامل وضعیت لگن و رحم مورد ارزیابی قرار میگیرد. برای این کار پزشک از آزمایشها و روشهای مختلفی استفاده میکند تا بتواند پرولاپس و درجه آن را تشخیص دهد. معاینه واژینال، بررسی فشار شکم، سونوگرافی، عکسبرداری با اشعه ایکس، ام آر آی و آزمایش خون برای تشخیص این وضعیت به کمک پزشک میآید.
درمان افتادگی رحم
برای تشخیص و درمان این وضعیت باید به پزشک متخصص زنان و زایمان مراجعه کنید. با توجه به شدت آسیب دیدگی و نوع آن پزشک از روشهای درمانی مختلفی استفاده میکند. به طور کلی رایجترین روشهای درمان افتادگی رحم شامل موارد زیر است:
درمان دارویی
در این روش پزشک از استروژن درمانی برای تقویت عضلات بدن به ویژه عضلات شکم و لگن که وظیفه محافظت از رحم را بر عهده دارد، استفاده میکند. این دارو به صورت شیاف، قرص یا تزریق استفاده میشود که بافت واژن را تقویت میکند و به استحکام عضلات لگن کمک میکند.
نوع دیگری از داروها وجود دارد که هورمون درمانی نام دارد و از بروز انواع سرطان یا بیرون زدگی کامل رحم جلوگیری میکند. به این منظور هورمون استروژن را به بدن تزریق میکنند که فقط قدرت عضلات واژن را بهبود میبخشد و برای ترمیم بافتهای دارای آسیب دیدگی موثر نیست.
پساری دهانه رحم
روشی غیر تهاجمی و جدید است که برای محافظت از کانال واژینال استفاده میشود تا مانع افتادگی رحم شود. پساری شبیه یک دونات است که از طریق واژن زیر دهانه رحم قرار میگیرد و با بالا کشیدن رحم به تثبیت مکان آن کمک میکند. انواع مختلف این وسیله وجود دارد که پزشک متناسب با وضعیت هر بیمار، بهترین نوع آن را تجویز میکند. البته پساری فقط در موارد خفیف استفاده میشود و در مواردی که افتادگی رحمی شدید باشد، این وسیله نمیتواند مانع بیرون زدگی رحم شود.
دستگاه بیوفیدبک برای درمان افتادگی رحم
این روش یک روش درمانی نسبتاً جدید برای تقویت عضلات لگن است که با استفاده از وسایل مخصوص و توسط پزشک متخصص زنان انجام میشود. دستگاه بیوفیدبک به صورت رکتال بر روی واژینال یا روی پوست قرار میگیرد و با انقباض عضلات لگن، منجر به تقویت لگن و عضلات آسیب دیده این ناحیه میشود.
تحریک عصبی عضلانی
یکی دیگر از راهکارهای درمانی برای افتادگی رحم تحریک الکتریکی عصبی عضلانی یا درمان با ویبره است. همانطوری که از نام این روش مشخص است، از تحریک عصبی برای تقویت عضلات مثانه و رباطهای لگن استفاده میشود. شوکهای الکتریکی کوچک این دستگاه منجر به انقباض اعصاب ناحیه لگن، مقعد و مثانه میشود.
نتیجهگیری
بر اثر ضعف عضلات رحم و ساختارهای حمایتی آن در لگن رحم از جایگاه اصلی خود جابجا میشود و به درون واژن میافتد.به این وضعیت افتادگی رحم میگویند که بر اثر عوامل مختلفی چون بارداریهای طبیعی یا افزایش سن رخ میدهد. در این شرایط باید هرچه سریعتر به بهترین پزشک متخصص زنان و زایمان مراجعه کنید تا با تشخیص سریع درمان این مشکل را در شما آغاز نماید.
