شیوع یک بیماری جدید با نام دست، پا، دهان

بیماری دست، پا، دهان (HFMD) یک بیماری ویروسی شایع است که معمولاً نوزادان و کودکان را درگیر می‌کند اما می‌تواند بزرگسالان را نیز درگیر کند. این عفونت معمولاً دست‌ها، پاها، دهان و گاهی اوقات حتی اندام تناسلی و باسن را درگیر می‌کند. علت بیماری دست، پا و دهان در بیش‌تر موارد کوکساکی ویروس A نوع ۱۶ است، اما عفونت می‌تواند توسط بسیاری از سویه‌های دیگر کوکساکی ویروس‌ها و انتروویروس‌ها نیز ایجاد شود. ویروس کوکساکی عضوی از خانواده Picornaviridae است که شامل ویروس‌های RNA تک رشته‌ای بدون پوشش است. 

بیماری دست، پا، دهان و شیوع آن

بیماری دست، پا، دهان یک بیماری ویروسی شایع است که معمولاً نوزادان و کودکان را درگیر می‌کند اما می‌تواند بزرگسالان را نیز درگیر کند. این عفونت معمولاً دست ها، پاها، دهان و گاهی اوقات حتی اندام تناسلی و باسن را درگیر می‌کند. علت بیماری دست، پا و دهان در بیش‌تر موارد کوکساکی ویروس A نوع ۱۶ است، اما عفونت می‌تواند توسط بسیاری از سویه‌های دیگر ویروس کوکساکی نیز ایجاد شود. در غرب اقیانوس آرام، بیماری دست، پا، دهان با انتروویروس مرتبط است. ویروس کوکساکی عضوی از خانواده Picornaviridae است که شامل ویروس‌های RNA تک رشته‌ای بدون پوشش است.

این عفونت ویروسی بومی یک منطقه خاص نیست، بلکه در سراسر جهان رخ می‌دهد. از آنجایی که کودکان (به ویژه آن‌هایی که کم‌تر از هفت سال دارند) با نرخ بیش‌تری نسبت به بزرگسالان مبتلا می‌شوند، می‌توانید شیوع بیماری را در مهدکودک‌ها، اردوگاه‌های تابستانی یا درون خانواده مشاهده کنید. نظارت گسترده از چین نشان داد که بیش از 90٪ موارد HFMD در کودکان کمتر از پنج سال رخ می‌دهد، مرگ و میر در حدود 0.03٪ بود و این موارد در اواخر بهار و اوایل تابستان بیش‌تر اتفاق می‌افتند. مطالعه ای در ویتنام نیز نشان داد که بین افزایش دما و رطوبت محیط و افزایش بروز HFMD همبستگی مثبت وجود دارد.

باتوجه به این گزارشات، ویروس بیماری دست، پا، دهان در ایران نیز در مناطق دارای رطوبت بیش‌تر، شیوع بیش‌تری نیز خواهد داشت. در مشاهدات آزمایشگاهی نیز راجع به سویه‌های متفاوت این ویروس تحقیق شده‌است که نشان می‌دهد سویه‌های متغاوتی از ویروس در ایجاد این بیماری نقش دارند. 

سیر پیشرفت بیماری 

بیماری دست، پا، دهان عموما با تب خفیف، کاهش اشتها و ضعف عمومی شروع می‌شود. شایع‌ترین علامت آن نیز معمولاً درد دهان یا گلو که به آنانتم یا همان جوش‌های پوستی ختم می‌شود، است. وجود وزیکول‌ها توسط هاله نازکی از قرمزی احاطه شده‌است که در نهایت پاره می‌شود و زخم‌های سطحی با پایه زرد مایل به خاکستری و لبه قرمز و ملتهب ایجاد می‌کند. اندازه ضایعات حدود ۲ میلی‌متر تا ۶ میلی‌متر است که بدون خارش هستند و معمولاً دردناک نیستند. حدود ده روز دوام می‌آورند، تمایل به پاره شدن دارند و منجر به زخم‌های بدون درد و سطحی می‌شوند که جای زخم باقی نمی‌گذارند. 

این علامت‌های پوستی می تواند پشت دست، پاها، باسن و بازوها را درگیر کند. ضایعات دهانی معمولاً شامل زخم‌های کناره دهان و زبان هستند اما ممکن است کام نرم را نیز درگیر کنند. بیماری دست، پا، دهان همچنین می‌تواند با ویژگی‌های غیرمعمول مانند مننژیت آسپتیک همزمان تظاهر کند. عفونت‌های انتروویروسی که باعث بیماری دست، پا و دهان می‌شوند به دلیل درگیر شدن سیستم عصبی مرکزی (CNS) بدنام هستند و ممکن است باعث آنسفالیت، سندرم شبه فلج اطفال، میلیت عرضی حاد، سندرم گیلن باره، فشار خون خوش خیم داخل جمجمه و آتاکسی حاد مخچه شوند.

تشخیص بیماری دست، پا، دهان معمولاً به صورت بالینی و با معاینات انجام می‌شود. ویروس را می‌توان حدود شش هفته پس از عفونت در مدفوع شناسایی کرد. با این حال، ریزش از قسمت دهانی حلقی معمولا کم‌تر از چهار هفته است. میکروسکوپ نوری بیوپسی یا خراش دادن وزیکول‌ها HFMD  را از ویروس واریسلازوستر و ویروس هرپس متمایز می‌کند. در کل برای تشخیص بیماری، بهتر است به پزشک مراجعه کنید تا معاینات کامل انجام شود. اغلب این مراجعات در هنگام افزایش تب در کودک و یا هنگام ظهور بثورات انجام می‌شود.

درمان بیماری دست، پا، دهان چیست؟

بیماری دست، پا، دهان یک سندرم بالینی خفیف است و طی ۷ تا ۱۰ روز برطرف می‌شود. در اغلب موارد درمان در درجه اول حمایتی است. درد و تب را می‌توان با داروهای ضدالتهاب و استامینوفن کنترل کرد. اطمینان از هیدراته ماندن بیمار یعنی حفظ آب در بدن او بسیار مهم است. علاوه‌بر این، مخلوط ایبوپروفن مایع و دیفن هیدرامین مایع را می‌توان برای غرغره کردن استفاده کرد که به پوشاندن زخم‌ها و کاهش درد کمک می‌کند. 

طی تحقیقات مختلف، نشان داده‌شد که استروئیدها خطر ابتلا به HFMD شدید را در برخی موارد افزایش می‌دهند. بنابر این یافته‌ها، بهتر است هیچ داروی سر خودی به کودکتان ندهید و فورا برای درمان به پزشک مراجعه کنید. از آنجایی که قسمت عظیم درمان این بیماری را روش‌های حمایتی برای کاهش تب و رفع مشکلات پوستی تشکیل می‌دهند، می‌توانید از روش‌های خانگی و غیردارویی برای رسیدن به این اهداف استفاده نمایید.

در درمان بیماری دست، پا، دهان آنتی‌بیوتیک‌ها کار نمی‌کنند زیرا عفونت توسط ویروس ایجاد می‌شود. برای تسکین علائم، می‌توان از مراقبت‌های خانگی زیر استفاده کرد:

1. از داروهای بدون نسخه مانند استامینوفن (تیلنول) یا ایبوپروفن می‌توان برای درمان تب استفاده کرد. دقت کنید برای بیماری‌های ویروسی در کودکان زیر 18 سال نباید آسپرین داده شود.

2. دهانشویه با آب نمک (نصف قاشق چایخوری یا ۶ گرم نمک به ۱ لیوان آب گرم) ممکن است تسکین‌دهنده باشد.

3. به مقدار زیاد مایعات بنوشید و در این مورد بهترین مایعات فرآورده‌های شیر سرد هستند. از نوشیدن آب میوه یا نوشابه خودداری کنید زیرا اسید آن‌ها باعث درد سوزشی در زخم می‌شود.

جمع بندی

اطلاعات کافی راجع به بیماری دست، پا، دهان باعث می‌شود شما به محض دیدن علائم گفته‌شده به پزشک مراجعه نمایید. اگر نگرانی درمورد این بیماری در فرزند خود دارید و یا علائمی را در او مشاهده نموده‌اید، می‌توانید برای اطلاعات بیش‌تر با پزشک تماس حاصل نمایید. همچنین می‌توانید از طریق سایت اینترنتی کلینیک ختنه نوزادان تهران نیز اطلاعات مورد نیاز خود در مورد این بیماری و سایر بیماری‌های کودکان و نوزادان را کسب کنید.

نگران نباشید و به محض مشاهده علائم در فرزندتان به پزشک مراجعه کنید تا زودتر درمان شود. در این میان باید توجه داشته باشید که رعایت نکات بهداشتی درمورد خود و فرزندتان می‌تواند از پیشرفت بیش‌تر بیماری و یا ایجاد زخم‌های دردناک‌تر جلوگیری نماید.