آیا داروی خود را با آبمیوه می‌خورید؟ آیا تا به حال یک کپسول را باز کرده‌اید؟ آیا مجبورید چند دارو را با هم بخورید و این موضوع موجب نگرانی شما شده است؟ اگر این‌طور است حتما این مطلب را بخوانید!
زماني كه صحبت از مصرف دارو مي‌شود، اكثر ما مي‌دانيم انجام بعضي كارها مي‌تواند تاثير آن‌ها را كمتر يا بيشتر كند به همين دليل پزشكان در مورد چگونگي استفاده و دوز مصرفي بعضي از داروها دستورات ويژه‌اي مي‌دهند. براي مثال تعدادي از داروها را فقط بايد بعد از ناهار يا شام مصرف كرد اما بعضي ديگر حتما بايد هنگام خالي بودن شكم مورد استفاده قرار گيرند.
اما اين تمام ماجرا نيست؛ حقايق شگفت‌انگيزي در مورد مصرف بعضي داروها وجود دارد كه نه‌تنها مي‌تواند اثر آن‌ها را كمتر يا بيشتر كند بلكه توجه نكردن به اين نكات ممكن است عواقب بسيار بدي به همراه داشته باشد. چند ماه پيش بود كه يك زن 67 ساله در كشور انگلستان فقط به‌دليل استحمام بعد از مصرف يك داروي خاص جان خود را از دست داد. اين زن از يك برچسب دارويي استفاده مي‌كرد كه روي پوست قرار مي‌گرفت و داروي مسكن فنتانيل را به‌تدريج وارد بدنش مي‌كرد اما گرماي حمام باعث افزايش سرعت جذب دارو از طريق پوست شد و در نهايت با ايست قلبي به زندگي اين زن پايان داد.
نمونه‌هاي مشابه با اين اتفاق كم نيستند. در بسياري موارد ديگر هم حمام كردن موجب افزايش شديد سرعت جذب داروهاي مسكن از طريق پوست شده و حتي فرد بيمار را بي‌هوش كرده است. توجه به همين موارد نشان مي‌دهد، هنگام استفاده از داروها بايد به‌تعدادي از نكات مهم توجه ويژه نشان داد؛ اين نكات نه‌تنها به افزايش كارايي داروها و سرعت درمان كمك مي‌كند بلكه در مواردي جان يك شخص را از خطر مرگ حتمي نجات مي‌دهد.
با اين داروها نبايد دوش گرفت
هنگام استفاده از برچسب‌هاي دارويي كه روي پوست قرار مي‌گيرند به‌هيچ عنوان نبايد به حمام رفت. گرماي حمام موجب گشاد شدن رگ‌هاي بدن و افزايش سرعت گردش خون در آن‌ها مي‌شود. مشخص است كه در اين حالت دارو با سرعت بيشتري جذب شده و به سمت اندام‌هاي حياتي بدن حركت مي‌كند.
اين موضوع به‌خصوص در مورد مصرف بعضي از انواع مسكن‌ها مانند فنتانيل (fentanyl)، اكسي كودون (oxycodone) و بوپرنورفين (buprenorphine) ممكن است خطرناك باشد. به غيراز حمام كردن، قرار گرفتن در معرض آب و هواي گرم هم همين تاثير را دارد البته بسياري از برچسب‌هاي ديگر مانند برچسب‌هاي ترك سيگار كه اين روزها زياد مورد استفاده قرار مي‌گيرند نيز در برابر گرما همين اثر را به همراه خواهند داشت.
توجه داشته باشيد قرار گرفتن داروها در برابر گرما مي‌تواند باعث بروز تغييرات فيزيكي در آن‌ها شده و اثرشان را از بين ببرد. موارد زيادي اتفاق افتاده كه به اين دليل دارو فاسد شده و به جاي درمان فرد بيمار را روانه بيمارستان كرده است. دقيقا به همين دليل است كه روي بسته بسياري از داروها تاكيد شده كه حتما بايد آن‌ها را در جاي خشك و خنك نگهداري كرد.
دماي بسيار سرد هم تاثير بدي روي بعضي از داروها دارد، براي مثال با قرار گرفتن انسولين در معرض دماي انجماد، مولكول‌هاي آن نابود مي‌شوند؛ به اين ترتيب اين دارو اثر خود را از دست مي‌دهد و بيماران ديابتي ديگر نمي‌توانند با كمك آن قند خون خود را كنترل كنند.
كپسول‌ها بايد در شكم باز شوند نه در دهان!
يكي از اشتباهات مهلكي كه بعضي از ما قبل از مصرف دارو انجام مي‌دهيم، شكافتن كپسول‌هاست. بعضي از كپسول‌ها پوشش خاصي دارند كه مي‌تواند شيوه وارد شدن دارو در جريان خون بدن را كنترل كند.
براي مثال پوشش اين كپسول‌ها به آرامي در داخل معده حل شده و به‌تدريج دارو را به بدن وارد مي‌كند اما اگر شما اين پوشش را باز كرده و اقدام به مصرف دارو كنيد، تمام حجم دارو يكباره وارد جريان خون مي‌شود كه اين كار ممكن است عواقب بسيار وحشتناكي به همراه داشته باشد.
متاسفانه بعضي از كودكان هنگام خوردن كپسول، آن را مي‌جوند و با آسيب وارد كردن به روكش دارو باعث تخليه يكباره محتويات آن در بدن مي‌شوند. بعضي ديگر از داروها هم فقط بايد در داخل اسيد معده آزاد شوند و تماس آن‌ها با دهان يا گلو، به اين قسمت‌ها آسيب وارد مي‌كند.
يكي از داروهايي كه حتما بايد مراقب روكش آن بود، مورفين است؛ از مورفين براي آرام كردن دردهاي بسيار شديد استفاده مي‌شود اما براي آن‌كه بيمار بهترين نتيجه را از مصرف آن بگيرد، دارو بايد به آرامي وارد جريان خون شود. يا روكش دارويي مانند نيفديپين (Nifedipine) كه براي كنترل فشار خون و درمان آنژين مورد استفاده قرار مي‌گيرد، به هيچ عنوان نبايد آسيب ببيند. در غير اين صورت مصرف اين كپسول باعث سردرد و سرگيجه شده و حتي مي‌تواند منجر به سكته يا حمله قلبي شود.
هيچ‌گاه نبايد قرص‌هايي كه به يكديگر چسبيده‌اند، تغيير رنگ داده يا تكه‌تكه شده‌اند را مصرف كرد. به احتمال زياد اين قرص‌ها در معرض رطوبت يا گرماي زياد قرار گرفته و خاصيت خود را از دست داده‌اند. چك كردن تاريخ انقضاي داروها كه روي بسته آن ثبت مي‌شود نيز در بسياري موارد شما را از مسموميت‌هاي دارويي حفظ مي‌كند.
مصرف آبميوه با دارو، يك اشتباه مهلك
بسياري از بيماران قلبي براي تنظيم ضربان قلب خود يك داروي رقيق‌كننده خون به نام وارفارين (warfarin) را مصرف مي‌كنند. متاسفانه اين دارو به زغال اخته و آب آن واكنش مي‌دهد.
اين ميوه مقادير زيادي اسيد ساليسيليك دارد كه باعث رقيق شدن خون مي‌شود. رقيق‌شدن بيش از حد خون ممكن است خونريزي داخلي را به همراه داشته و جان انسان را در معرض خطر جدي قرار دهد.
مصرف آب گريپ فروت و بعضي ديگر از مركبات مانند پرتقال مي‌توانند با آنزيم‌هاي بدن واكنش داده و باعث تجزيه شدن دارو در سيستم گوارشي شوند. مركبات تركيباتي دارند كه بعضي از آنزيم‌هاي مفيد در بدن را از كار مي‌اندازند و به اين ترتيب داروهاي كاملا بي‌خطر را تبديل به تركيبات خطرناك مي‌كنند.گريپ فروت همچنين روي داروهاي فشار خون و آنتي‌هيستامين‌ها هم تاثير بدي دارد و عملكرد آن‌ها را از حالت طبيعي خارج مي‌كند.
آب پرتقال و آب سيب هم ممكن است با مصرف همزمان با هم بعضي از داروهاي ضد‌سرطان مثل etoposide، celiprolol، talinolol و تعدادي از آنتي بيوتيك‌ها مانند ciprofloxacin و ciprofloxacin واكنش نشان‌بدهد. البته كارشناسان معتقدند در بسياري موارد مصرف تكه‌هاي كوچك ميوه همراه با داروها خطري به همراه ندارد اما اگر در اين مورد هنوز شك داريد، بهتر است حتما با پزشك خود در اين مورد مشورت كنيد. اين موضوع به‌خصوص در مورد داروهايي كه براي درمان بيماري‌هاي خاص مورد استفاده قرار مي‌گيرند، اهميت بيشتري دارد.
بعضي داروها را نبايد با هم خورد
زماني كه شما 2 يا چند دارو را با هم مصرف مي‌كنيد بايد منتظر تركيب‌شدن آن‌ها با هم در سيستم گوارشي خود باشيد. با اين‌كه در بسياري موارد اين موضوع خطري به همراه ندارد اما موارد زيادي بوده كه بيماران به‌دليل توجه‌نكردن به اين نكته سر از بيمارستان درآورده‌اند. يك دارو ممكن است عملكرد يك داروي ديگر را تغيير داده و حتي مانع جذب آن در بدن شود. اين حالت به‌خصوص براي داروهايي كه براي پيشگيري از شرايط خطرناك مانند حمله قلبي و سكته تجويز مي‌شوند، اهميت بسيار بالايي دارد. اگر چند دارو كه عوارض مشابه يكساني دارند با هم مصرف شوند، خطرافزایش عوارض آن داروها، فرد را تهديد مي‌كند. براي مثال مصرف داروي وارفارين به همراه بعضي از آنتي‌بيوتيك‌ها ممكن است اثر آن‌را بيشتر كرده و در بدن اختلال ايجاد كند.
بعضي داروهاي ديگر هم كه براي درمان رفلاكس معده و كم‌كردن اثر اسيد معده مورد استفاده قرار مي‌گيرند، ممكن است به داروهاي رقيق‌كننده خون واكنش نشان دهند. اين عامل ممكن است موجب بروز خونريزي داخلي و جراحت در بدن شود. تركيب داروهايي كه براي بيماري‌هاي قلبي، فراموشي، درمان آلرژي و بي‌خوابي تجويز مي‌شوند و استفاده همزمان آن‌ها مي‌تواند به‌شدت براي سلامت بدن خطرناك باشد. افرادي كه به‌طور همزمان 2 يا 3 عدد از اين داروها را با هم مصرف مي‌كنند با احتمال 3برابر بيشتر از ديگران ممكن است ظرف مدت 2 سال جان خود را از دست بدهند. اين افراد همچنين بيشتر از ديگران در تمركزكردن دچار مشكل مي‌شوند و از دست دادن قدرت حافظه در بسياري از آن‌ها امري شايع است.
استفاده از قاشق چاي‌خوري ممنوع
يكي ديگر از اشتباهاتي كه متاسفانه بسياري از والدين دچار مي‌شوند، دارو دادن به فرزندشان با قاشق چاي‌خوري است اما به‌دليل آن‌كه اندازه قاشق‌هاي چاي‌خوري با هم تفاوت زيادي دارند، ممكن است كودك بيش از حد لازم دارو دريافت كرده و دچار مسموميت شود. قاشق‌هاي چاي‌خوري ظرفيت‌هاي متفاوتي از 2.5 ميلي‌ليتر تا 7.3 ميلي‌ليتر دارند كه اين نشان مي‌دهد، كودكان ممكن است دوزهاي مختلفي از دارو را با استفاده از اين قاشق‌ها دريافت كنند. به جاي آن، والدين بايد از قاشق‌هاي خاصي كه به همراه دارو ارائه مي‌شود، استفاده كنند يا ازسرنگ مدرج استفاده کنند. آن‌ها همچنين بايد توصيه‌هاي نوشته شده روي بسته داروها يا دستور داده شده توسط پزشك را به دقت رعايت كنند تا مطمئن شوند فرزندشان به ميزان كافي و درستي دارو دريافت مي‌كند.
والديني كه از قاشق‌هاي چاي‌خوري بزرگ استفاده مي‌كنند، در بعضي موارد تا 192 درصد بيشتر از قاشق چاي‌خوري كوچك به كودك‌شان دارو مي‌دهند. برخي قاشق‌هاي غذاخوري نيز اندازه‌اي 2برابر قاشق‌هاي ديگر دارند. استفاده از اين قاشق‌ها نه تنها ممكن است باعث شود كودكان بيش‌ازحد مورد نياز دارو دريافت كرده و حتي دچار مسموميت شوند بلكه در برخي موارد به‌دليل كوچك بودن اندازه قاشق آن‌ها ممكن است مقدار دارو كافي نبوده و روند درمان كودك را طولاني‌تر كند.
جنين احتياجي به داروي شما ندارد
تحقيقات نشان مي‌دهد، بسياري از زنان باردار داروهايي را مصرف مي‌كنند كه براي سلامت فرزندان‌شان مضر است و ممكن است باعث بروز نقص‌هاي مادرزادي در آن‌ها شود. براي مثال داروهاي درمان آكنه، افسردگي، آنتي‌بيوتيك‌ها و بسياري داروهاي ديگر كه براي درمان بيماري‌هاي قلبي استفاده مي‌شوند ممكن است براي جنين خطرات زيادي به همراه داشته باشد و به همين دليل زنان باردار بايد با مشورت با پزشك خود از مصرف اين داروها پرهيز كنند. نزديك به 56 درصد از زنان در طول دوران بارداري خود ناچار به استفاده از دارو مي‌شوند.
چرا در تابستان اثر دارو كمتر مي‌شود؟
حتما شما هم حس كرده‌ايد در فصل‌هاي بهار و تابستان كه تابش نور خورشيد شديدتر است، اثر داروهاي مصرفي‌تان كم مي‌شود؟ اين موضوع عجيبي نيست، زيرا در اين فصل‌ها بدن به واسطه قرار گرفتن در معرض نور خورشيد ويتامين D بيشتري مي‌سازد. اين ويتامين سرعت تجزيه مواد دارويي را افزايش داده و به اين ترتيب اثر آن‌ها را كاهش مي‌دهد.
به‌طور كلي بايد توجه داشت شيوه عملكرد داروها در بدن انسان در فصول سرد و گرم كه شدت نور خورشيد كم يا زياد مي‌شود، تفاوت زيادي با هم دارند. در فصل تابستان كه گرم‌ترين زمان سال است اثر برخي از داروها بين 7 تا 17 درصد كمتر مي‌شود و به همين دليل شايد شما در اين مواقع احساس كنيد كه از داروهاي خود نتيجه كافي را نمي‌گيريد. به همين‌دليل اگر شما هم حس مي‌كنيد با گرم‌تر شدن هوا داروهاي‌تان اثر كمتري روي شما دارند، مي‌توانيد با پزشك خود در اين مورد مشورت كنيد اما به هيچ‌وجه خودتان مقدار داروي مصرفي را افزايش ندهيد!
من به دارويم خوش‌بين نيستم!
اگر يك بيمار به دارويي كه براي درمان بيماريش مصرف مي‌كند اعتقاد نداشته باشد، ميزان تاثير آن كمتر مي‌شود. تعداد زيادي از مطالعات نشان داده است ميزان باور و اعتقاد يك بيمار نسبت به داروي مصرفي حتي اگر يك مسكن ساده باشد، مي‌تواند تاثير آن را افزايش داده و حتي آن را به‌طور كامل بي‌تاثير كند.
مغز انسان توانايي‌هاي شگفت‌انگيز زيادي دارد و حتي مي‌تواند ميزان تاثير يك دارو را بيشتر كند يا تاثير آن را به‌طور كامل از بين ببرد. متاسفانه افرادي كه به بيماري‌هاي مزمن مبتلا هستند و بايد داروي خود را طي يك دوره بسيار طولاني مصرف كنند بعد از مدتي نسبت به ميزان تاثير دارو احساس منفي پيدا مي‌كنند و از درمان خود نااميد مي‌شوند اما همين اشتباه باعث مي‌شود طول مدت درمان آن‌ها چند برابر شود.
