امروزه برخی از زوج‌های جوان به دلایل گوناگون از فرزند دارشدن در سن مناسب باروری خودداری کرده در حالی که از عوارض احتمالی که آنها و فرزند آینده‌شان را تهدید می‌کند، خبری ندارند. ناهنجاری‌های ژنتیکی و ناباروری از جمله مهمترین این تهدیدها بوده که زوج‌ها را با چالش‌های فراوان مواجه می‌سازد.
زنانی که از 35 سالگی به بالا بچه‌دار می‌شوند، باید تبعات احتمالی و گاه خطرناک آن را بپذیرند. به گفته کارشناسان، مشکلات حاملگی پس از 35 سالگی افزایش مییابد و از 40 سالگی به بالا این خطرات تشدید می‌شود. باردار شدن در سنین بالای 35 سال به ویژه برای نخستین بارداری خطر سقط جنین، مشکلات جنینی و کروموزومی و بیماری‌های مربوط به حاملگی را افزایش می‌دهد. امروزه حاملگی پس از 35 سالگی را به عنوان حاملگی پرخطر در نظر می‌گیرند. سنی که پس از آن، خطرات و عوارض بارداری، ناهنجاری‌ها و مرگ و میر مادر و جنین در آن افزایش پیدا می‌کند. در حالی که بسیاری از زنان برای ایجاد شرایط زندگی بهتر قبل از تولد نخستین فرزند خود، بارداری را به تأخیر می‌اندازند، تحقیقات تازه نشان می‌دهند به تعویق انداختن حاملگی تا سنین 30سالگی، دوران بارداری را با دشواری‌ها و مخاطراتی همراه می‌کند.
ناباروری در کمین زوج‌ها
دیدن نوزادان چند قلو کنار هم و گرفتن عکس از آنها هر چند جالب و جذاب به شمار می‌رود ولی از نظر پزشکی جزء حاملگی های پرخطر برای مادر و جنین محسوب شده و از جمله خطراتی است که مادران باردار با سن بالا به دلیل درمان ناباروری را تهدید می‌کند.
شهرزاد مدرس، عضو هیأت علمی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی در رابطه با موضوع چندقلوزایی در گفت‌وگو با فارس، اظهار داشت: شیوع چندقلوزایی نسبت به گذشته در جهان و در کشور ما افزایش یافته که از جمله دلایل آن استفاده از داروهای مربوط به ناباروری است.
این داروها در واقع در زنان تخمدان را تحریک کرده که در هر ماه به جای یک تخمک 2 و یا تعداد بیشتری تخمک آزاد کنند این مسئله هر چند که دلیل بر موفق بودن سیکل باروری نیست ولی میزان چندقلوزایی را محتمل‌تر می‌کند.
وی افزود: در مقالات علمی ذکر شده که اگر در حین فرایند تخمک‌گذاری بیشتر از یک فولیکول یا تخمک رسیده داشته باشیم بهتر است آن سیکل را کنسل کنیم چرا که چندقلوزایی در واقع حاملگی پرخطری را در بر داشته و در سه ماهه اول میزان سقط جنین بسیار بالاست. همچنین در دو ماهه دوم و سوم احتمال زایمان زودرس نیز بیشتر است.
درمان ناباروری نیاز به اقدامات بسیار دقیق دارد
متخصص زنان، زایمان و نازایی با اشاره به اینکه زنانی که حاملگی‌های چندقلویی دارند فشار خون حاملگی آنها بیشتر بوده و احتمال ابتلا به دیابت بالا نیز در آنها بیشتر است، افزود: نوزاد و جنین نیز عوارض نوزادی بیشتری را نسبت به نوزادان عادی دارند به طور کلی چندقلوزایی پرخطر بوده و هزینه و انرژی که سیستم بهداشتی در این زمینه باید اختصاص دهد بسیار بیشتر می‌شود. همچنین احتمال بروز صدمات برای مادر و جنین نسبت به افراد عادی چندین برابر است.
مدرس با بیان اینکه باید در درمان ناباروری اقدامات دقیقی صورت گیرد، گفت: این موضوع در کشورهای پیشرفته برای جلوگیری از چندقلوزایی مدنظر قرار گرفته و در روش درمان ناباروری به صورت IVF بر روی انتقال یک جنین از طریق افزایش کیفیت کار آزمایشگاهی تمرکز می‌شود.
تأخیر در سن ازدواج و بارداری ریسک چند قلوزایی را بیشتر می‌کند
وی با اشاره به اینکه زنانی که در سن بالا ازدواج کرده یا فرصت حاملگی خود را محدود می‌کنند و در سنین بالاتر باردار می‌شوند، احتمال ناباروری در آنها بیشتر است، تصریح کرد: این افراد به دلیل به کارگیری روش‌های ناباروری احتمال چندقلوزایی در آنها بیشتر می‌شود. به عبارتی احتمال چندقلوزایی در زنان با سن بالا افزایش مییابد.
عضو هیأت علمی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی با تأکید بر اینکه باید کنترل‌های دقیق بر سیستم درمان ناباروری صورت گیرد، گفت: گاهی خود بیمار به صورت سر خود بنا به توصیه برخی افراد نسبت به درمان ناباروری خود اقدام کرده و داروهایی را مصرف می‌کنند که احتمال چندقلوزایی را در آنها بیشتر کرده و نیز احتمال ابتلا به سرطان تخمدان هم به دلیل ناآگاهی از دارو و دوز مصرف آن بیشتر می‌شود.
مدرس با تأکید بر اینکه زمانی که پروتکل درمان ناباروری بدون حد و مرز اجرا شود چندقلوزایی نیز افزایش مییابد، خاطرنشان کرد: این موضوع عوارض و هزینه‌های بهداشتی را بیشتر کرده و مرگ و میر مادران باردار را نیز تحت تأثیر قرار می‌دهد البته این پروتکل‌های درمانی در مراکز دانشگاهی و آموزشی به خوبی اجرا شده و در بیشتر موارد انتقال جنین در روش IVF بر اساس 2 یا 3 تخمک بوده و به ندرت تعداد بیشتری از این انتقال صورت می‌گیرد ولی از مراکزی که به صورت آزاد و غیردانشگاهی برای درمان ناباروری اقدام می‌کنند کنترل دقیقی نبوده و آماری از آنها نیز در دسترس نیست.
تأخیر در ازدواج سبب افزایش چند برابری احتمال ابتلای جنین به سندرم داون
اما چند قلوزایی و ناباروری تنها خطری نیست که مادران باردار با سن بالا و یا دخترانی که ازدواج خود را به تأخیر می اندازند با آن ممکن است مواجه شوند. پرویز طباطبایی، متخصص نوزادان در گفت‌وگو با فارس در این رابطه، اظهارداشت: سندروم داون بیماری ژنتیکی است که علت آن وجود یک کروموزوم 21 اضافی بوده یعنی بدن انسان به جای دو عدد کروموزوم 21 سه عدد کروموزوم 21 دارد، به این علت نام دیگر این بیمار تریزومی 21 است. این بیماری، شایع‌ترین اختلال کروموزومی در انسان بوده و میزان شیوع آن یک در هر هزار تولد است
وی افزود: اما این خطر برای زنانی که دیر ازدواج کنند بیشتر محتمل بوده و ریسک ابتلای فرزندشان به سندروم داون بسیار افزایش مییابد بنابراین برای پیشگیری از این مسئله توصیه می‌شود دختران در سن مناسب ازدواج کرده و جهت فرزنددار شدن به موقع اقدام کنند.
19 تا 25 سالگی بهترین سن بارداری اول در زنان
لاله اسلامیان، عضو هیئت علمی دانشگاه علوم پزشکی تهران در گفت‌وگو با فارس، در رابطه با بهترین سن بارداری و فاصله میان دو فرزند، اظهار داشت: 19 تا 25 سالگی بهترین سن بارداری در زنان به شمار می‌رود و پس از آن ریسک بارداری و خطرات آن برای مادر و نوزاد بیشتر می‌شود.
وی با بیان اینکه در مادرانی که از سن 19 تا 25 سالگی باردار می‌شوند شانس زایمان طبیعی نیز بیشتر است، افزود: بهترین فاصله سنی میان 2 فرزند 4 سال بوده و در زمانی که این فاصله کمتر از یک و نیم سال شود خطرات احتمالی برای مادر و فرزند افزایش مییابد.
به گفته این متخصص زنان و زایمان از عوارض بارداری در سنین بالا، افزایش احتمال زایمان سزارین است که هم به دلیل این است که بافت‌های مادر توانایی و قابلیت ارتجاعی لازم را برای انجام زایمان طبیعی بدون عارضه ندارد و هم این که شانس بارداری بدون عارضه بعدی به دلیل سن بالای مادر کم است و در نتیجه پزشک متخصص و مادر ترجیح می‌دهند عمل سزارین را انتخاب کنند.
اسلامیان خاطر نشان کرد: جدا شدن زودرس جفت و جفت سرراهی یعنی جفتی که در دهانه رحم قرار گرفته و وضعی خطرناک برای مادر و جنین به شمار می‌آید، از عوارضی است که سلامت بارداری زنان مسن‌تر را تهدید می‌کند و معمولا این موارد به دلیل بیماری‌های مزمن مادر اتفاق می‌افتد حتی افزایش احتمال سقط خود به خود در مادران مسن، معمولا به بیماری‌های زمینه‌ای مادر مثل دیابت یا ناهنجاری‌های ژنتیک خود جنین نسبت داده می‌شود. فراموش نکنید که احتمال بروز بیماری‌های مزمن در مادر مثل بیماری قند، افزایش فشارخون، بیماری‌های قلبی و مشکلات مفصلی با افزایش سن مادر افزایش مییابد که هر یک از بیماری‌ها می‌تواند بارداری را با خطراتی مواجه کند و سلامت مادر و جنین را تهدید کند.
سلامت فرزندان در گرو تصمیم والدین
حال به نظر می‌رسد با توجه به عوارض بارداری در سنین بالا جوانان باید نسبت به آینده خود و فرزندانشان هوشیار بوده و مسئولان نیز بستر این موضوع را محقق سازند و با دستانی گره کرده در جهت رفع هرچه بیشتر مشکلات اقتصادی و اجتماعی جوانان گام بردارند. این موضوع نه تنها سبب کاهش مشکلات روحی و روانی زوج‌ها شده بلکه از هزینه‌های درمان ناشی از ناباروری نیز کاسته و آینده‌ای پویا را برای ایران اسلامی رقم خواهد زد.
