بسياري از افراد فکر مي‌کنند اگر به پني‌سيلين حساسيت داشته باشند، بدنشان با يک تست ساده واکنش نشان مي‌دهد و دچار ضايعات پوستي خارش‌دار مي‌شوند...
مهمان اين هفته «ميزگرد زيبايي» پسري 8 ساله است که قبلا تزريق پني‌سيلين انجام داده و مشکلي نداشته اما اين بار 3 روز بعد از انجام تست، بدنش به دارو واکنش نشان داده و دچار مشکلات پوستي شده است.
مادر هيراد که پسرش دچار آلرژي به پني‌سيلين شده مي‌گويد:
2 روز بعد از تزريق مشکلات شروع شد
سلامت: ماجرا از کجا شروع شد؟
حدود 40 روز پيش هيراد تب کرد و مي‌گفت گلودرد دارد. متخصص اطفال برايش اريترومايسين تجويز کرد. حدود يک هفته اين دارو را مصرف کرد اما چون علايم بيماري از بين نرفت، دوباره به پزشک مراجعه کرديم و اين بار برايش 2 پني‌سيلين تجويز كردند. پزشک از ما پرسيد پيش از اين هيراد پني‌سيلين تزريق کرده يا نه و ما با اينکه پسرم 5 ماه پيش پني‌سيلين تزريق کرده بود، خواستيم دوباره تست را تکرار کند. 10 دقيقه از تست گذشت و چون وضعيت خوب بود، تزريق اصلي انجام شد. 2 روز بعد، تب و گلودرد هيراد قطع شد اما روز سوم آخر شب متوجه جوش‌هايي روي صورت و آرنج مچ دست و زانو و حتي مهره‌هاي کمرش شديم. مفاصلش هم ملتهب و قرمز شده بود.
سلامت: چه کرديد؟
فورا به او هيدروکسي‌زين و ليمو شيرين و خيار داديم. التهاب و جوش‌ها گاهي از بين مي‌رفتند اما دوباره مي‌آمدند. آرنجش خوب مي‌شد، زانويش جوش مي‌زد و... صبح فردا فورا پسرم را به اورژانس بيمارستان مفيد رسانديم. متخصص آلرژي بعد از معاينه و گرفتن شرح‌حال، تشخيص داد علت اين حالت‌ها پني‌سيلين است.
سلامت: نتايج تست كه چيزي نشان نداده بود!
تعجب ما هم از اين بود که هيراد 5 ماه پيش پني‌سيلين زده بود اما به آلرژي مبتلا نشده بود حتي اين بار هم تست انجام شد و اوضاع خوب بود اما بعد از 3 روز ناگهان علايم ظاهر شدند!
سلامت: نظر پزشک چه بود؟
پزشک معتقد بود دليل بروز اين حالت، پايين بودن کيفيت داروي مصرفي و آلودگي شديد هواست. براي پسرم هيدروکسي‌زين و قرص و آمپول کورتون تجويز شد. بعد از 2 روز، دوباره به پزشک مراجعه کرديم تا تست تنفس و انواع تست آلرژي روي او انجام شود و خوشبختانه مشكل حل شد.
سلامت: پس در نهايت حال هيراد كاملا خوب شد.
نه کاملا، بعد از چند روز دوباره سرفه‌هاي خلط‌دار داشت و به پزشک مراجعه کرديم. زيترومکس و مولتي‌ويتامين برايش تجويز کردند. بعد از مصرف دو بسته از اين داروها، دوباره تبش بالا رفت. اين‌بار به متخصص عفوني مراجعه كرديم و پزشک بعد از معاينه گفت خروسک گرفته و بدون دارو خوب ميشود. براي تبش هم استامينوفن و بخور تجويز کردند و الان حالش خيلي بهتر است.
خيلي‌ها تصور ميكنند اگر غذا يا يك شرايط محيطي باعث بروز واكنش در پوستشان شود و به‌خصوص دچار كهير، خارش، سوزش و التهاب شوند، يعني مزاج گرم دارند و سعي ميكنند با خوردن سردي و اجتناب از گرمي خود را درمان كنند اما در بروز واكنش‌هاي پوستي بايد در درجه اول اصل پاكسازي را در نظر گرفت. علاوه بر اين، زمينه مزاجي فرد نيز در بروز واكنش‌ها دخيل است. از نظر طب‌سنتي، فقط ماده گرم و خشك يا خلط صفرا باعث بروز واكنش‌هاي پوستي نمي‌شود و حتي ممكن است يك ماده سرد نيز زمينه‌ساز واكنش‌هاي پوستي در افراد شود. با توجه به عامل بيماري‌زا، در طب‌سنتي درمان‌هايي توصيه ميشود. برخلاف تصور عموم مردم، فقط خوردن خنكي‌ها هنگام بروز واكنش حساسيت موثر نيست. اگر فرد دچار علايم پوستي گرم و حاد شده باشد، در طب سنتي براي درمان از ماده گرم و تر استفاده ميشود. اگر فردي دچار واكنش‌هاي آلرژي‌زاي پوستي شود، متخصص طب‌سنتي ابتدا براساس مزاج او پرهيز غذايي 3 هفته‌اي مي‌دهد و از داروهايي براي پاكسازي كمك مي‌گيرد.
اين داروها صرفا گرم يا سرد نيستند بلکه تركيبي از داروهاي گرم و سرد هستند و تمرکزشان بر افزايش فعاليت سيستم پاكسازي بدن است. خاكشير و آب ليموشيرين از درمان‌هاي خوراکي در دسترسي است كه معمولا براي افراد دچار خارش و سوزش‌هاي پوستي توصيه ميشود. درمان‌هاي موضعي نيز بيشتر براي پيشگيري از عفونت و كاهش التهاب به كار مي‌روند.
از جمله اين درمان‌ها استفاده موضعي از گلاب است كه به مقدار كم به آن سركه اضافه ميكنند و با پنبه روي پوست مي‌مالند تا از خارش كاسته شود. گياهان لعاب‌دار مثل گل‌ختمي و اسفرزه نيز وقتي در آب داغ خيسانده شوند و گرم روي ناحيه قرار گيرند، مي‌توانند در كاهش خارش و واكنش‌هاي پوستي موثر باشند. البته اگر پوست از بين برود و زخم باز باشد، برخورد مواد لعابي با آن احتمال عفونت و واكنش‌هاي پوستي را افزايش مي‌دهد.
سلامت: پني‌سيلين تزريقي چطور مي‌تواند باعث بروز آلرژي در بدن شود؟
پني‌سيلين ساختاري شيميايي است كه داراي حلقه‌اي ويژه است و تمام مشتقات آن اين حلقه را دارند. اين حلقه در بروز آلرژي به پني‌سيلين نقش دارد. پني‌سيلين بعد از ايجاد تغييراتي در بدن، مي‌تواند به عنوان يك آلرژن بر سيستم ايمني تاثير بگذارد و در نهايت باعث بروز تظاهرات آلرژيک شود.
سلامت: مهمان ميزگرد ما 3 روز بعد از تزريق پني‌سيلين، دچار واکنش‌هاي آلرژيک شده‌اند، چنين مساله‌اي شايع است؟
به هر حال پني‌سيلين مي‌تواند باعث بروز انواع مختلفي از آلرژي شود که برخي از آنها فوري بروز ميكنند و برخي نيمه‌تاخيري و تاخيري‌اند.
سلامت: اين حساسيت تا چه مدت ادامه مي‌يابد؟
با آغاز درمان، معمولا واکنش‌هاي آلرژيک بعد از چند روز برطرف مي‌شوند، اما اگر فرد دوباره تحت‌تاثير مواد آلرژن قرار بگيرد، در هر زماني ممكن است حساسيت خود را نشان دهد.
سلامت: آيا کيفيت دارو يا آلودگي هوا هم در بروز واکنش‌هاي آلرژيک نقش دارد؟
در ايجاد آلرژي به پني‌سيلين، معمولا كيفيت دارو و آلودگي هوا تاثير چنداني ندارند اما ممكن است باعث افزايش يا تشديد تظاهرات شوند. مثلا اگر يكي از علايم آلرژي تنگي نفس باشد، آلودگي هوا آن را تشديد خواهد كرد.
سلامت: گاهي تظاهرات پوستي نيمه‌شب رخ مي‌دهد. براي تسکين آن در اين شرايط چه کنيم؟
بايد با توجه به نوع حساسيت اقدام كرد. بهترين كار، مراجعه فوري به مراكز درماني است. با توجه به اينكه در برخي موارد افزايش حساسيت به پني‌سيلين به دليل افزايش هيستامين در بدن است، مصرف آنتي‌هيستامين‌ها در شرايط خاص ايرادي ندارد اما مصرف خوراكي‌هايي مثل ليموشيرين و خيار يا دوش آب سرد نقش چنداني در كنترل اين آلرژي ندارد.
سلامت: آيا فردي که يک بار به پني‌سيلين حساسيت نشان داده، مي‌تواند دوباره اين آنتي‌بيوتيک يا مشتقات آن را مصرف كند؟
اگر فردي واقعا به پني‌سيلين حساسيت داشته باشد نبايد پني‌سيلين و مشتقات ديگر آن را استفاده كند زيرا در صورت مصرف مجدد بروز حساسيت از يك واكنش خفيف فراتر مي‌‌رود و حتي باعث بروز شوک آنافيلاکسي ميشود که مي‌تواند کشنده باشد.
سلامت: آيا در کودکان لازم است براي هر بار تزريق پني‌سيلين تست انجام شود؟
در كودكان زير 12 سال در صورتي كه والدين در كودك هيچ زمينه‌اي از آلرژي را گزارش نکنند انجام تست پني‌سيلين ضرورت ندارد اما بعد از آن حتما بايد در هر بار استفاده از پني‌سيلين تزريقي، تست انجام گيرد.
سلامت: انجام صحيح تست پني‌سيلين چگونه است؟
براي انجام تست پني‌سيلين كمتر از 100 تا 1000 واحد پني‌سيلين G كه تركيب‌هاي طولاني‌اثر ندارد، به صورت زيرپوستي استفاده ميشود. در مراکز درماني كه تست پني‌سيلين انجام ميشود، لازم است وسايلي مانند كپسول اكسيژن و امكانات احياي تنفسي و قلبي بيمار، داروهاي ضدآلرژي و آنتي‌هيستامين، استروييدها و اپي‌نفرين و... وجود داشته باشد زيرا گاهي حتي با تزريق مقادير بسيار كم پني‌سيلين، فرد دچار شوك ميشود.
سلامت: آيا 10 دقيقه انتظار براي مشاهده جواب تست آلرژي كافي است؟
اگر قرار باشد با تست پني‌سيلين نوع فوري آلرژي بروز كند، چند ثانيه تا چند دقيقه زمان کافي است اما گاهي علايم ديررس ظرف 20 دقيقه تا نيم ساعت بعد از تزريق بروز مي‌کند بنابراين 10 دقيقه زمان كم است و بهتر است بعد از انجام تست، بيمار زمان طولاني‌تري در مرکز درماني حضور داشته باشد.
سلامت: فردي که به پني‌سيلين تزريقي واکنش آلرژيک نشان مي‌دهد، به پني‌سيلين خوراکي هم آلرژي دارد؟
احتمال كنترل آلرژي به پني‌سيلين خوراكي بيشتر است. به همين دليل اگر تزريق پني‌سيلين ضرورت نداشته باشد، به‌خصوص براي كودكان، تركيب‌هاي پني‌سيلين خوراكي بهتر است اما اگر بيماري حاد باشد يا اين نگراني وجود داشته باشد كه والدين دارو را به ميزان، مدت و دفعات مناسب به كودك ندهند و عفونت‌هاي موجود باعث بروز عوارض ديررس و خطرناك در بدن شود، پني‌سيلين تزريقي تجويز ميشود.
سلامت: لطفا در مورد علايم پوستي حساسيت به داروها، به‌خصوص پني‌سيلين تزريقي توضيح دهيد.
واکنش‌هاي پوستي به داروها از عوارض نسبتا شايعي است که مي‌تواند به صورت دانه‌اي مسطح يا کمي برجسته ريز و به رنگ قرمز گسترده باشد. اين دانه‌ها خيلي شبيه بثورات ناشي از بيماري‌هاي ويروسي هستند. از ديگر تظاهرات شايع واکنش‌هاي پوستي به داروها، به‌خصوص آسپيرين و پني‌سيلين، کهير است. کهير به‌صورت برجستگي‌هاي گذرا و خارش‌دار پوستي بروز مي‌کند و در حالت عادي طي 24 ساعت محو ميشود و هيچ اثري به جا نمي‌گذارد اما قسمت‌هاي مختلف بدن ممکن است درگير شوند. حتي گاهي درگيري مخاط لب و مخاط دستگاه گوارش نيز رخ مي‌دهد. اگر ضايعات کهيري بيش از 24 ساعت باقي بمانند يا از خود اثري روي پوست باقي بگذارند، بايد به دنبال علل ديگر مانند التهاب عروق خوني (واسکوليت) گشت که گاه تظاهرش به‌صورت کهير است.
سلامت: آيا ممکن است تست پوستي به پني‌سيلين در فردي منفي باشد ولي تظاهراتش بعد از چند روز بروز کند؟
بله.
سلامت: علايم معمولا چند ساعت يا چند روز بعد از تزريق بروز مي‌کند و تا چه مدت ادامه خواهد داشت؟
بثورات ممکن است 7 تا 10 روز بعد از شروع مصرف يا تزريق دارو ظاهر شوند ولي گاهي تا قبل از قطع دارو به‌وجود نمي‌آيند. اغلب 1 تا 2 هفته ادامه پيدا ميكنند و سپس محو مي‌شوند.
سلامت: براي بهبود فوري اين واکنش‌ها چه مي‌توان کرد؟
مي‌توان از آنتي‌هيستامين‌ها (تزريقي و خوراکي) يا کورتون‌ها (خوراکي يا تزريقي) استفاده کرد.
سلامت: آيا ممکن است فردي قبلا دارويي مصرف كند و به آن آلرژي نشان ندهد اما ناگهان با مصرف آن دچار تظاهرات پوستي شود؟
بله، امكان دارد فردي بارها دارويي را بدون بروز واکنش دارويي استفاده کرده باشد اما ناگهان به آن واکنش دارويي (ناشي از عملکرد سيستم ايمني بدن) نشان دهد.
سلامت: به نظر شما، اين پسر كوچك دچار واکنش دارويي به پني‌سيلين شده است؟
با توجه به علايمي که ذکر کرده‌اند، به نظر من دچار واکنش دارويي «شبه بيماري سرم» شده است. يکي از شايع‌ترين داروهاي مسبب اين اتفاق پني‌سيلين و علايم آن شامل تب، ضايعات پوستي (بيشتر به صورت کهير) و دردهاي مفصلي است. در اين واکنش گاهي شاهد بزرگ شدن غده‌هاي لنفاوي و حتي طحال و درگير شدن کليه‌ها هم هستيم. علايم بيماري بين 4 روز تا 10بعد از مصرف دارو (پني‌سيلين) رخ مي‌دهد و به دنبال قطع مصرف طي 4 تا 5 روز قطع ميشود.
تظاهرات آلرژيك به يك دارو اشکال گوناگوني دارد. اين علايم ممکن است ساده و خفيف مثل خارش باشد يا کمي شديدتر مثل سرفه، تپش‌قلب و سرگيجه يا خيلي شديد که تهديدكننده حيات محسوب شود مثل تنگي مجاري تنفسي و آسم و خفگي يا افت‌فشارخون و از‌کارافتادن ارگان‌هايي نظير كبد و كليه.
علايم آلرژيك در بزرگسالان و كودكان متفاوت است البته نه از نظر شدت مثلا وقتي ناي اسپاسم پيدا مي‌كند، چون قطر ناي كودك كوچك‌تر است، تظاهرات اين اسپاسم شديدتر خواهد بود و ممکن است باعث خفگي شود اما در بزرگسالان، تظاهرات خفيف‌تر و به شکل تنگي‌نفس ديده ميشود.
بسياري از افراد وقتي با تزريق يک دارو دچار واکنش آلرژيک خفيف مي‌شوند، فکر مي‌کنند اهميت ندارد و با تزريق مجدد در نهايت باز هم دچار همان واکنش خفيف خواهند شد. واكنش‌هاي آلرژيك بار اول خفيف اما در دفعات دوم و سوم ناگهان شديد خواهند بود. به طوري كه ممكن است فردي که بار نخست با مصرف يك دارو دچار خارش شده، بار دوم دچار شوك يا مشكلات تنفسي شود. حتي گاهي واکنش اوليه به حدي خفيف است که فرد متوجه آن نمي‌شود اما بار دوم واکنش شديد بروز مي‌کند به همين دليل تمام پزشكان باتجربه مي‌دانند كه تزريق پني‌سيلين را نبايد در مطب يا در مكان‌هايي كه شرايط احيا وجود ندارد، انجام داد. اما شايد بپرسيد اصلا چه ميشود كه علايم واکنش‌هاي آلرژيک در شخصي بروز مي‌كند؛ اين موضوع به مسايل ژنتيكي موجود در ساختار سيستم ايمني هر فرد بازمي‌گردد. افرادي كه به يك دارو واكنش نشان دهند، مستعد آلرژي به ساير دارو هم هستند. گاهي هم فرد به دارويي آلرژي نشان مي‌دهد که پيش از اين آن را مصرف کرده و علت آن خالص نبودن داروهاست و مواد نگهدارنده و افزودني داروها ممكن است عامل بروز واكنش‌هاي آلرژيك باشند. محصولات دارويي استاندارد دارند اما اگر ملحقات آنها كم و زياد شود، ممكن است فرد به نوعي دارو حساسيت نشان دهد.
http://www.salamatiran.com/NSite/FullStory/?Id=57690&type=2
