تست اسپیرومتری یا همان تست ریه، تست تنفس پیچیده ای نیست و برای تشخیص بیماری‌های ریوی، میزان جریان هوای ورودی و خروجی ریه‌ها را، اندازه می‌گیرد. در واقع در این تست ریه، از فرد خواسته می‌شود تا نفس عمیقی بکشد و با بیشترین سرعت ممکن هوا را از دهان خود خارج کند. تست ریه را با ابزاری به نام اسپیرومتر انجام می‌دهند که دستگاه را داخل دهان بیمار می گذرانند و بیمار در آن می دَمَد و با کابل به اسپیرومتر متصل است.
اسپیرومتری چیست؟
تست ریه در واقع میزان هوای دم و بازدم و سرعت تنفس را تعیین می نماید. به همین دلیل است که به این تست ریه، تست دم سنجی نیز می‌گویند. بر اساس تفسیر نتیجه تست ریه در دستگاه اسپرومتر(دمسنج)، اگر عددی که تست اسپیرومتری مشخص می کند از میزان متوسط کمتر باشد، یعنی ریه‌های فرد عملکرد درستی ندارند و دچار پاتولوژیک هستند.
موارد استفاده از اسپیرومتری یا تست ریه
اگر به یکی از بیماری های زیر دچار شده اید، اولا برای تعیین شدت و دوما میزان پیشروی بیماری و سوما تاثیر درمان بر روند بیماری، از تست ریه استفاده می شود:
•آسم
•بیماری انسداد مزمن ریوی (COPD)
•فیبروز کیستیک
•فیبروز ریوی
در چه صورت باید تست اسپیرومتری برای بیمار تجویز شود؟
در صورتی که علائم و نشانه‌های زیر در فردی مشاهده شود، متخصص داخلی و فوق تخصص ریه، تست ریه را برای بیمار توصیه می کند:
•سرفه مزمن به خصوص سرفه با خلط
•حس درد، فشار یا سفتی در قفسه سینه
•سوزشی همانند گرفتگی قلب
•تنگی نفس
•دشواری در تنفس عمیق
•خِس خِس سینه
اگر دچار علائمی مانند سرفه و تنگی نفس هستید، باید برای انجام تست ریه به پزشک مراجعه کنید.
نحوه تفسیر و تحلیل تست ریه
نحوه تفسیر و تحلیل تست ریه به این شکل است که ستونی که مقادیر محاسبه شده در آن ثبت شده است، نسبت عددی مطلق را نشان می‌دهد و ستون مقادیر پیش‌بینی شده را برحسب درصد مشخص می نماید. در افراد بالغ که از سلامتی درستی برخوردار هستند، و دارای فاکتور های سن، جنسیت و قد مشابهی هستند، این درصد تخمین زده شده، باید بین 70% تا 85% باشد. درصدهای کمتر از ۷۰٪ ناسالم و غیرعادی هستند و نشانه بیماری های پاتولوژیک هستند.
الگوهای قرائت اسپیرومتری
قرائت تست ریه، دارای سه روش اصلی است که به میزان هوای خروجی و نسبت میزان هوای خروجی در ثانیه اول بستگی دارد:
•الگوی معمولی
•الگوی انسدادی
•الگوی محدود کننده
تست های اسپیرومتری
دو معیار اصلی که در تست ریه اندازه‌گیری می‌شوند، گنجایش حیاتی اجباری بازدم (FVC) و حجم اجباری بازدم در یک ثانیه(FEV1) هستند، البته فوق تخصص ریه نگاهی هم به ترکیب این دو معیار دارد و در صورتی که اختلال دستگاه تنفس وجود داشته باشد، قدرت فرد در خروج سریع هوا از ریه کاهش پیدا می‌کند. این یعنی (FEV1) کمتر است.
•سنجش FVC در تست اسپیرومتری
اگر میزان عدد بیشترین هوایی که با زور از ریه بعد تنفس عمیق خارج می‌شود، از میزان عادی (پیش‌بینی شده) کمتر باشد، یعنی مجاری تنفسی دچار گرفتگی است.
•سنجش FEV1در تست ریه
حجم هوای بازدم با فشار در ثانیه اول یا همان مقدار هوایی است که فرد طی یک ثانیه با فشار از ریه‌هایش خارج می‌کند. اگر این معیار از مقدار عادی پیش‌بینی شده کمتر باشد، یعنی فرد بیماری تنفسی جدی دارد.
پارامتر های مهم تست ریه
موارد تاثیر گذار مهم تست ریه شامل موارد زیر می‌شوند:-
تعریف پارامترهای مهم تست تنفس
- SVC: ظرفیت حیاتی بازدم آرام
- FEV1: حجم هوای خروجی در ثانیه اول بازدمی که با فشار خارج می‌شود.
- FVC: ظرفیت حیاتی اجباری و پرفشار
- FEV1/FVC: کسر ظرفیت حیاتی خروجی در ثانیه نخست بازدم
- MMEF: متوسط جریان در بازه زمانی که %۲۵ تا 75% حجم ریه خالی شده است.
- PEF: بیشترین مقدار جریان بازدم (جریان هوای بازدم)
نحوه تفسیر آزمایش اسپیرومتری
فاکتورهایی مثل سن، جنسیت، نژاد و قد افراد روی تفسیر تست ریه تاثیر می‌گذارند. پزشک برای تشخیص، نتایج تست ریه را با مقدار های عادی پیش‌بینی شده قبل تست ریه کنار هم می گذارد و مقایسه می کند. اگر نسبتی که فرد در تست ریه به می آورد، بیشتر از 80% باشد، یعنی بیمار در وضعیت نرمال و عادی قرار دارد. عدد نرمال تست ریه در مردان بالغ ۲۰ تا ۶۰ ساله بین ۴.۵ تا ۳.۵ لیتر است و برای خانم های ۲۰ تا ۶۰ ساله عدد نرمال تست ریه ۳.۲۵ تا ۲.۵ لیتر است.
تست اسپیرومتری چگونه انجام می شود؟
تست ریه، نوعی دم سنجی و تست تنفس است. که راحت است و دردناک نیست. که نهایت پانزده دقیقه طول می‌کشد. انجام دهنده آزمایش گیره را روی بینی فرد می‌گذارد تا سوراخ بینی مسدود گردد و حجم های تنفسی تغییر نیابند. سر دهانی متصل به لوله‌ای که به دستگاه اسپیرومتر وصل است را در دهان بیمار گذاشته و بیمار باید نفس عمیقی بکشد و سپس تا جایی که توانایی دارد، محکم در آن بدمد. سرگیجه و احساس عدم تعادل از عوارض کوتاه مدت تست ریه است که پس از چند دقیقه رفع می شود
گاهی پزشک متخصص بعد از تست اولیه، داروی استنشاقی برای باز شدن ریه‌ها تجویز می‌کند. در این صورت، تست اسپیرومتری دوم باید ۱۵ دقیقه بعد از تست اول انجام شود. پزشک با بررسی نتیجه تست اول و تست دوم نتیجه می‌گیرد که دارو تاثیری روی گشاد کردن مجاری تنفسی داشته یا خیر. این روش برای تشخیص این که فرد دچار تنگی نفس است یا نه، کاربرد دارد.
آیا اسپیرومتری برای من مناسب است؟
تست ریه، معمولا آزمایش بی خطری است ولی در صورت داشتن مشکلات زیر حتما به پزشک خود اطلاع دهید:
•آنژین
•مشکلات قلبی
•ضربه مغزی اخیر
•فشار خون بالا یا پایین کنترل نشده
•فشار خون ریوی
•آمبولی ریوی
•پنوموتوراکس
•جراحی بر روی گوش، مغز، سینوس ها، چشم ها، قفسه سینه و شکم
•آنوریسم
پیش از انجام دادن تست ریه چه کارهایی لازم است؟
•عدم مصرف دخانیات و مواد نیکوتین دار 6 ساعت قبل از تست ریه
•عدم مصرف کافئین 6 ساعت قبل از تست ریه
•از مصرف غذا های سنگین خودداری کنید.
•از انجام ورزش شدید خودداری کنید.
•لباس‌های راحت و گشاد بپوشید.
•در صورت نیاز از باز کننده مجاری تنفسی و یا همان برونکودیلاتیلاتورها استفاده کنید.
کاربرد تست ریه
•تشخیص عملکرد ریه قبل از جراحی
•بررسی دلیل و روند درمانی مشکلات ریه
•تشخیص بیماری ها مانند فیبروز و تنگی نفس
•تعیین میزان آسیب دیدگی ریه در اثر مواد شیمیایی و محرک ریه
جمع بندی
- در این مقاله متوجه این موضوع گشتیم که تست ریه نوعی تست دم سنجی برای تشخیص بیماری های شایع و خاص تنفسی است و مواردی مثل آسم، فیبروز ریوی و ... را با آن تعیین می نمایند و همچنین فهمیدیم که تفسیر این نمودار به عهده فوق تخصص ریه و یا متخصص داخلی است. این تست، آزمایشی بدون درد است.
- همچنین برای افرادی که نمی توانند از خانه خارج شوند، توسط اسپیرومتر قابل حمل در برخی کلینیک ها، در خانه انجام می شود. تنگی نفس، خس خس سینه، سوزش و گرفتگی در ناحیه قفسه سینه، سرفه های خشک و مزمن از فاکتور هایی هستند که شما را ملزم به انجام تست ریه می کنند. همچنین اگر مشکلات قلبی، عروقی و مغزی دارید و یا داروی خاصی مصرف می کنید قبل از تست ریه باید حتما با پزشک مشورت کنید.
- در صورت اینکه نسبت اعداد به دست آمده از اسپیرومتر به اعداد استاندارد و پیش بینی شده بیش از 80% درصد باشد، سلامت ریه تایید می شود. عدم مصرف کافئین و نیکوتین به مدت حداقل شش ساعت قبل از تست الزامی است. پوشیدن لباس راحت، انجام ندادن ورزش های پرفشار از شرایط دیگر قبل از تست ریه است که باید رعایت شود. امیدوار هستیم که این مقاله و عناوین برای شما مفید واقع بشود.
- لازم به ذکر است تست ریه یکی از اجزای معاینات بدو استخدام و معاینات ادواری در مراکز طب کار است. کارگرانی که در مراکز صنعتی کار و در مواجهه با مواد شیمیایی هستند سالیانه از نظر ابتلا به مشکلات ریوی بررسی می‌شوند.
