گواتر يکي از بيماري هاي شايع است که به ويژه در نوجوانان (سنين مدرسه) از شيوع بالايي برخوردار است. گواتر در دختران جوان و در افرادي که در ارتفاعات زندگي مي کنند شايع تر است. گاهي ديده شده است ميزان شيوع گواتر در خانم ها، 8 برابر آقايان است
غده تيروييد در جلوي ناي و حنجره قرار دارد. بزرگي خوش خيم غده تيروييد که سبب افزايش حجم آن مي شود و بزرگي آن در جلوي گلو و گردن پديدار مي شود، گواتر ناميده مي شود. اين بزرگي غده، درد ندارد.
هورمون تيروئيد در متابوليسم بدن نقش مهمي دارد. هيپوتيروئيديسم يا کم کاري تيروئيد حالتي است که در نتيجه کاهش ميزان ترشح اين هورمون در بدن بروز مي‌کند. واکنش غده تيروئيد در اين وضعيت بزرگ شدن اين غده و ايجاد حالت گواتر است. اين حالت به اين دليل بروز مي‌کند که اين غده سعي دارد با بزرگ شدن، اين کمبود هورمون را جبران کرده و هورمون بيشتري ترشح کند.
کمبود يد از عوامل کم کاري تيروئيد است که باعث کاهش توانايي جسمي و ذهني کودکان مي شود.
علل گواتر
ارثي
کمبود يد در برنامه غذايي
مصرف بيش از اندازه غذاهايي مانند شلغم ، کلم و گل کلم
گواتر در واقع بزرگ شدن غده تيروئيد است که در جلوي گردن و درست زير سيب گلو قرار دارد و بر خلاف تصور برخي ازمردم هيچ ارتباطي با سرطان تيروئيد ندارد.
علائم گواتر
گاهي هيچ علامت ظاهري در فردي که گواتر دارد مشاهده نمي شود و گاهي علائم زير ديده مي شوند:
احساس فشار و توده اي در گلو
ورم گلو و بزرگ شدن تيروئيد
سرگيجه در صورت گرفتن دست‌ها در بالاي سر
احساس خفگي
سختي در بلع
تنگي نفس
گاهي سياهرگ هاي گردن، بزرگ تر مي شوند
هرگاه درد ناگهاني و سريع گواتر ايجاد شود، يعني اين که در گواتر خونريزي رخ داده است.
تشخيص
در صورتي که مشکوک به گواتر و يا بزرگي غده تيروئيد شديد، انجام معاينه باليني، آزمايشات هورموني، اسکن تيروئيد، سونوگرافي و يا بيوپسي توسط پزشک توصيه مي شود.
وجود يک برجستگي در گلو مي‌تواند علامت گواتر باشد. البته اين برجستگي مي‌تواند علامت بيماري‌هاي خطرناک‌تري مانند سرطان گلو يا سرطان تيروئيد باشد. از روش‌هاي آزمايش خون يا اشعه مخصوص ايکس نيز مي‌توان براي تشخيص اين حالت کمک گرفت.
توصيه مهم اين که، طبيعي بودن تست هاي تيروئيد در آزمايش خون دليلي بر نداشتن گواتر نيست و در صورت لزوم گرفتن اسکن تيروئيد بسيار ضروري است.
افراد در معرض خطر ابتلا به گواتر
افرادي که مقادير زيادي از مواد غذايي گواترزا مانند کلم، شلغم و بادام زميني مصرف مي‌کنند.
افرادي سابقه خانوادگي ابتلا به گواتر را دارند.
افرادي که در رژيم غذايي آنها، مقدار يد بسيار کم است.
افرادي که از داروهاي خاص مانند ليتيم و کوبالت استفاده مي‌کنند.
پيشگيري از ابتلا به گواتر
از غذاهاي حاوي يد بيشتر استفاده کنيد و از مصرف نمک يد دار غافل نشويد. براي جذب هر چه بيشتر يد در بدن بهتر است نمک يددار ، حين طبخ و پس از جوش خوردن غذا به آن اضافه شود.
اگر در مناطق کوهستاني و ارتفاعات زندگي مي کنيد، نياز بيشتري به يد خوراکي داريد.
از مصرف زياد مواد غذايي گواترزا مثل شلغم و کلم بپرهيزيد.
وضعيت تيروئيد فرد مبتلا به گواتر بايد به طور منظم توسط پزشک متخصص غدد کنترل شود. هم‌چنين هر گونه علامت جديد از بازگشت بيماري پس از درمان يا تشديد آن بايد سريعا با پزشک متخصص در ميان گذاشته شود.
درمان گواتر
در صورت داشتن گواتر ساده و معمولي ، مصرف نمک يددار و مصرف قرص لووتيروکسين توسط پزشک متخصص غدد توصيه مي شود.
در صورتي که گواتر براي مدت طولاني درمان نشود، مي‌تواند منجر به گرفتگي ناي و مري شود. در اکثر مواقع گواتر در اندازه کوچک باقي مي‌ماند و تاثيرات جدي بلند مدت ندارد.
گواتر مسري نيست و هيچ خطري اطرافيان بيمار را تهديد نمي‌کند. هدف اصلي از درمان گواتر کاهش اندازه غده تيروئيد است.
استفاده از قرص‌هاي جايگزين هورمون تيروئيد مثل لووتيروکسين راه اصلي درمان اين عارضه است. اين داروها نياز اعضاي بدن را به هورمون تيروئيد رفع کرده و در نتيجه براي اين غده حالت استراحت فراهم مي‌شود. البته درمان با داروي لووتيروکسين معمولا در موارد زير توصيه نمي‌شود: سن بالا، داشتن بيماري زمينه‌اي به ويژه بيماري قلبي و زنان يائسه اي که درمان جايگزين هورمون دريافت نمي‌کنند. در صورت موثر نبودن روش هاي بالا و داشتن گواترهاي شديد ممکن است درمان با يد راديواکتيو و يا جراحي گواتر نيز نياز باشد. پس از درمان، اندازه اين غده کاهش پيدا مي‌کند و در نتيجه علائم گواتر بهبود پيدا مي‌کند.
عوارض جانبي درمان گواتر درباره تاثيرات جانبي راه‌هاي درمان گواتر بايد گفت که وجود بيش از حد هورمون تيروئيد در بدن باعث افزايش ماده سمي در بدن مي‌شود. اين امر مي‌تواند منجر به بروز علائمي چون افزايش سرعت ضربان قلب، اسهال و بي‌خوابي شود.
اگر بيمار داروي خاصي مصرف مي کند، در صورت قطع مصرف دارو، امکان دشواري در درمان يا بازگشت بيماري وجود خواهد داشت.
اقدام به جراحي نيز امکان خطراتي چون خونريزي، عفونت و واکنش آلرژيک بيهوشي را به همراه دارد.
