آزمایش خون طب کار یا آزمایش خون شغلی، یک آزمایش پزشکی است که برای بررسی سلامت کارکنان در محیط کار یا در هنگام استخدام انجام می‌شود. این آزمایش شامل بررسی عوامل مختلفی از جمله سطح قند خون، کلسترول، فشار خون، مواد مخدر، عفونت‌ها و بیماری‌های مشترک مانند هپاتیت و HIV است. آزمایش خون طب کار به کارفرمایان کمک می‌کند تا به راحتی برای سلامت کارکنان خود مراقبت کنند و در صورت لزوم، اقدامات پیشگیرانه مناسبی را انجام دهند.
موارد آزمایش در آزمایش خون طب کار چیست؟
در زیر به بررسی آزمایش خون طب کار می پردازیم؛ در آزمایش خون طب کار آزمایشات مختلفی انجام می شود، مانند C.B.C یا شمارش سلول های خونی، FBS یا قند خون ناشتا و موارد مختلف دیگر که به بررسی آن ها می پردازیم.
قند خون ناشتا در آزمایش طب کار
سطح قند خون یا FBS عاملی مهم در سلامت قلبی-عروقی است، به همین دلیل در آزمایش خون طب کار به بررسی آن پرداخته می شود. همچنین بررسی این عامل باعث شناسایی مشکلات سلامتی در این حوزه می شود. در صورت نیاز به کارکنان توصیه می شود که برای درمان مناسب اقدام کنند. همچنین مقدار مناسب قند خون در بزرگسالان بین 70 تا 99 است. از 100 تا 110 محدوده ی پیش دیابت و از 110 به بالا محدوده ی دیابت محسوب می شود. درمان به موقع باعث کنترل قند خون می شود.
کلسترول خون در آزمایش طب کار
سطح کلسترول نیز یک عامل مهم در سلامت قلبی-عروقی است. کلسترول بالا در دراز مدت منجر به باریک تر شدن عروق یا حتی گرفتگی عروق و سکته قلبی می شود؛ به همین دلیل سنجش میزان کلسترول خون ضرروی و الزامی است. برای سنجش کلسترول آزمایش های مختلفی انجام می شود. آزمایش ها به شرح زیر است:
1- کلسترول کل یا Cholesterol: میزان طبیعی آن کمتر از 200 است، حد مرز 200 تا 240 و در صورتی که بالاتر از 240 باشد خطرناک است.
2- کلسترول خوب یا HDL: اگر HDL در محدوده ی مناسبی قرار داشته باشد، کلسترول اضافی در خون را جمع آوری می کند و باعث کاهش کلسترول بد در خون می شود. مقدار مطلوب بالاتر از 60 است. از 35 تا 60 خطر نسبی دارد و در صورت کمتر از 35 بودن خطرناک است.
3- کلسترول بد یا LDL: در صورت زیاد بودن این کلسترول، کلسترول اضافی روی دیواره ی رگ ها جمع می-شود و در درازمدت خطر سکته را افزایش می دهد. مقدار مطلوب آن کمتر از 130 است و 130 تا 159 حد مرز محسوب می شود و بالاتر از 160 خطرناک است.
4- نسبت کلسترول بد به کلسترول خوب یا LDL/HDL: حد مطلوب کمتر از 3 است و بین 3 تا 6 خطر نسبی دارد و بالاتر از 6 خطرناک است. بالا بودن این نسبت خطر ابتلا به بیماری های قلبی را بیشتر می کند.
5- نسبت کلسترول کل به کلسترول خوب یا Chol/HDL: با مقایسه ی این نسبت با کلسترول بد به پیش-بینی خطر ابتلا به بیماری های قلبی-عروقی می پردازند. حد مطلوب کمتر از 4.4 و خطر نسبی برای بازه ی 4.4 تا 7.1 و خطرناک محدوده ی بالاتر از آن است.
بررسی بیماری های هپاتیت و HIV در آزمایش خون طب کار
با انجام آزمایش خون طب کار، بیماری‌هایی مانند هپاتیت و HIV نیز شناسایی می‌شوند. اما باید توجه داشت که این آزمایش ها تنها برای کادر درمان انجام می شود و در صورت مثبت بودن تست، فرد می تواند تحت نظر پزشک معالج، مشغول به کار شود. این بیماری‌ها در صورت عدم شناسایی و درمان مناسب، می‌توانند به سرعت گسترش پیدا کرده و علاوه بر سلامت خود فرد سلامت کارکنان و دیگران را به خطر بیاندازد.
ویروسی که منجر به بیماری هپاتیت می شود می تواند باعث سیروز کبدی یا حتی سرطان کبد نیز شود، به همین دلیل شناسایی زودهنگام آن مهم است. برای شناسایی این ویروس از آزمایش HBsAg استفاده می شود که این آزمایش نیز عناصر مختلفی دارد.
ویروس HIV یکی از عوامل نقص ایمنی است که به آخرین مرحله ی آن ایدز گفته می شود؛ ایدز یک بیماری خطرناک و مزمن است. شناسایی زود هنگام بیماری HIV باعث کنترل موثر بیماری و جلوگیری از ابتلا به ایدز می شود.
آزمایش خون طب کار با بررسی آنتی بادی‌های موجود در خون، به شناسایی وجود ویروس اچ‌آی‌وی می-پردازد. با توجه به اینکه ویروس اچ‌آی‌وی به صورت خاموش نیز میتواند در بدن فرد وجود داشته باشد، انجام آزمایش خون شناسایی HIV برای کارکنانی که در محیط کار با خون و بدن دیگران سر و کار دارند، بسیار حائز اهمیت است. این آزمایش به عنوان یک ابزار پیشگیری و کنترل برای جلوگیری از شیوع ویروس اچ‌آی‌وی، حائز اهمیت است.
شناسایی عفونت ها در آزمایش طب کار
آزمایش خون طب کار میتواند به شناسایی عفونت‌ها و بیماری‌های مشترک مانند عفونت ها، سرطان و... کمک کند. شناسایی زودهنگام، به درمان سریع‌تر و موثرتر این بیماری‌ها کمک می‌کند. برای بررسی وجود عفونت ها و مشکلات داخلی از آزمایش C.B.C استفاده می شود.
آزمایش C.B.C یا شمارش سلول های خونی شامل سه بخش است از جمله W.B.C، R.B.C و PLT که هر کدام به بررسی موارد مختلفی در خون می پردازد. ناشتایی در این آزمایش الزامی نیست اما در صورتی که با آزمایش های قند خون و کلسترول همراه باشد، ناشتایی الزامی می شود.
•آزمایش شمارش گلبول های سفید یا W.B.C: مقدار مناسب گلبول های سفید از 4500 تا 11000 است که در صورت بیشتر بودن می تواند نشان دهنده ی عفونت باشد.
•آزمایش شمارش گلبول های قرمز یا R.B.C: مقدار مناسب در مردان از 4.5 میلیون تا 5.9 میلیون است و در زنان از 4.1 میلیون تا 5.1 میلیون است. کم بودن میزان گلبول های قرمز در خون نشان دهنده ی کم خونی در فرد است.
•آزمایش شمارش پلاکت خون یا PLT: محدوده ی نرمال پلاکت از 150 تا 450 است. که در صورت کاهش از این محدوده میتواند نشان دهنده ی عفونت باشد.
جمع بندی
در نتیجه، آزمایش خون طب کار یک ابزار مهم برای حفظ سلامت کارکنان و بهبود شرایط کار است. با شناسایی زودهنگام بیماری‌ها و مشکلات سلامتی، اقدامات پیشگیرانه و درمانی مناسب انجام می‌شود که به بهبود کیفیت زندگی کارکنان و افزایش بهره‌وری در محیط کار کمک می کند.
