بخش دوم:آنچه دیده ام
در بخش نخست گفته شد که ما 30 روز در عربستان اقامت داشتیم که 5روز ان در مدینه وبقیه در مکه بسر بردیم مدت 5روز برای انجام حج واجب سپری شد وبقیه مدت یعنی 20 روز را علاف بودیم که هر کسی بسلیقه خود هر اقدامی را دوست داشت انجام میداد خرید سوغات ویا گشت وگذار در مکه وانجام امور مستحبی از جمله انها بود پیش از اینکه وارد طرح مسایل مورد نظرم بشوم قبلا از تمامی دست اندر کاران کاروانها وبعثه وستاد حج وزیارت بخاطر تلاشهایشان سپاسگزاری مینماید نظرات مطروحه در این نوشتار هرگز ضایع کننده زحمات بیدریغ آن عزیزان نخواهد بود بلکه میتواند چراغی فرا روی تکامل برنامه های اینده آنان باشدانشاءالله
1- مکه کثیف ترین وآلوده ترین شهر دنیا در ایام مراسم حج
بنده شاهد مکه در سایر ایام چه پیش از مراسم حج واجب ویا پس از تخلیه آن از حجاج نبوده ام اما شاهد عینی ان مکان مقدس در دوره حضور خود بوده ام بجد میتوان گفت که شهر مکه واجد صفات یادشده است البته مامورین سعودی تلاش فراوانی دارند اما قادر به رفع ورجوع مساله نیستند نتیجه مهم این امر علاوه بر زشتی معابر ومسیرها عامل مهم بیماری در میان زائران میباشد اغراق نمیگویم شاید 90 درصد زائران بیمار میشوند وبیشتر از ناحیه گلو وریه ها وسینوسها وچون زائران بدون توجه به بیماری خود مایل نیستند استراحت کنند براحتی بیماری را به دیگران منتقل میکنند توصیه پزشکان چندان مورد توجه قرار نمیگیرد وبعضا از کاربرد ماسک خودداری میکننداساسا آب یخ ونوشابه سرد مورد علاقه شکم دوستان است والبته بی توجهی مسوولین کاروانها نیز مزید برعلت است چه علیرغم گرفتاری مردم اب سرد ونوشابه خنک در اختیار زائران سست اراده قرار میگیرد بنده علیرغم رعایت دستورات مربوط به جهار نوع گرفتاری دچار شده که شاید 10 روز از دوران بیماری را در هتل میگذراندم بهرحال هرکس طالب آنجاست بداند که بیماری در کمین اوست بخصوص برای سالخوردگان بنده تنها عامل این مشکل را ازدیاد زائران در مراسم حج میداند زیرا هر چقدر ماموران تلاش کنند ازدیاد جمعیت همه فاکتورهارا از بین میبرد برای اینکه این جمعیت عظیم کنترل شود باید مکه ومسجد الحرام گسترش یابد واین امر تا کجا قابل انجام است؟ آیا گسترش تهران مساله جمعیت این شهررا حل کرده است؟
تنها راه کاهش تعداد زائر است واین برعهده دولت عربستان است والبته کشورهای فرستنده زائر از جمله ایران نباید بدولت یادشده فشار اورند اگر تعداد داوطلبین حج در ایران افزایش مییابد عامل آن تبلیغات خود سازمان مسئول است اعزام زائران بسیار هنر نیست هنرمندی انجام مراسم حج در شرایط امن است که لازمه شهر امن است.از طرف دیگر اعزام 100 هزارنفر زائر سالم به حج وتحویل 90 درصد آنان با بیماری خسارات جبران ناپذیری برای کشور دارد
البته مشاهده کردم که برخی برای چندمین بار آمده بودند ویا گروهی از مسوولین وکسانی که همه روزه در سیما مشاهده میشوند در انجا حضور دارند اگر همه دولتها چنین کنند در صدی از زائران بی جهت جا را اشغال کرده اند وبه نحوی در ایجاد مشکل سهیم اند در تمام کشورهای سیاحتی ومهاجر پذیر اول چاه را میکنند سپس منار را تهیه میکنند صرف در آمد برای دولتها مجوز تخریب مراسم حج نیست استناد به حدیثی در باره اینکه مراسم حج یاد اور روز محشر است درست نیست چرا باید ان روز بمثابه روز محشر باشد وهرکس بفکر خود باشد در حالیکه مراسم حج بزرگترین شعار جهانی اسلام در حهان است وباید در آرامش وسکوت برگزار شود نه در تنگنا وفشار وسختی مراسم خود فی نفسه مشکلات دارد چون هر سفری دارای مشکل است اما اگر طرفدار ارائه اسلام عزیز به جهانیان هستیم با این انفجارحمعیت میسور نیست ونتیجه معکوس دارد این جانب در طول مراسم در مکه شاهد برخورد مناسب وهمکاری ماموران سعودی بودم اما شیرازه کاراز دست انان خارج میشود
2-وجود فتاوای گوناگون
عرض شود که حج مهمترین شعار اسلامی است ودر یک شعار اسلامی آنچه موجب اثر بخشی آنست وحدت رویه است متاسفانه در مورد انجام هر بخش مراسم ما با فتاوای گوناگون مواجه بودیم مثلا در یک زمینه بخشی حرکت میکردند وبخشی دیگر متوقف بودند وبخوبی اختلاف در عمل مشاهده میشد این درست است که هریک از مراجع بعنوان کارشناس دینی مورد احترام اند واختلاف در مسایل دینی موجب رشد میگردد اما در یک امر جهانی این اختلافات نظری بزرگترین لطمه را به مراسم میزند ولذا شاهد بودیم که بعضا زائران مطالب را مورد سخره قرار میدادند ما مدام از اتحاد شیعه وسنی دم میزنیم اما خودمان درباره مسایل فرعی کمیتمان میلنگد برای پرهیز از این مشکل بنده راه حلی ارائه میدهم تا حوزه علمیه قم انرا تکمیل واجرا کند
میدانیم که مراجع عموما بقا بر میت را میپذیرند واز طرف دیگر غالب آنان ارجاع به یک فتوای غیر اعلم را پذیرا هستند چرا که الان فقیه اعلم مشابه مرحوم آیت الله بروجردی وجود ندارد با توجه باین دو امر حوزه میتوان مناسکی را تنظیم کند با ساده ترین وکم هزینه ترین وراحت ترین نظرات همه مراجع در مسایل حج وانرا دستور العمل اجرائی قرار دهد هم منطبق با فتاوای یادشده است وهم نیازی به ذکر همه فتاوی در حج نیست واین روحانیون کاروانها را از مخمصه ای که در آن قرار دارند نجات میدهد بیائیم عملیاتی بیاندیشیم واین شعار بزرگ اسلامی را در عمل اثر بخش نمائیم
3-فقدان امنیت حسمی وروانی
با وجود ازدحام جمعیت که خود علت العلل مشکلات است عوامل فرعی دیگری نیز تشدید کننده اختلال در روان زائران است زائران سایر کشورها بویژه خاور دور کارها را در سکوت وارامش انجام میدهند در حالیکه ایرانیان وبرخی کشورهای خاور میانه مراسم را با سروصدا انجام میدهند در مساجد واز جمله مسجد الحرام که در خانه امن الهی قرار دارد باید در سکوت وارامش باشد تا معنویت محبط برروان آدمی اثر گذارد با صدای بلند تکبیر میگوئیم ودعا میخوانیم وحرکتهای تند انجام میدهیم که موجب سلب آسایش از زائران دیگر است در عرفات هر کاروانی صدای بلند گورا رها میکند وبا توجه به همجواری کاروانها وتعدد صداها که یکی میگریاند ودیگری میخنداند سمفونی نا همگونی را بوجود میاورد که کمترین خسارت آن سلب آسایش دیگران است مکه سرزمین امن الهی است نه فقط برای حیوانات وشکار بلکه این بندگان خدایند که نیاز به آرامش روان دارند بیا ددارم 40 سال پیش در مراسمی مذهبی در برابر کاخ واتیکان حضور داشتم از آن جمعیت انبوه کمترین صدائی برنمیخواست و محیط آرامش روحی به حاضران میداد چرا در مراسم حج ومساجد خود چنین نمیکنیم؟
4-طواف زیباترین جلوه عشق ووحدت
البته مشکل جمعیت در مساله طواف هم اختلال ایجاد میکند از دور که نگاه میکنیم زیبا وشگفت انگیز است اما وقتی درون جمعیت قرار میگیریم مساله چیز دیگریست هیچ نظم ونسقی وجود ندارد زائران صف شکن طواف رابرهم میزنند سه عامل تحریک کننده نیز وجود دارد که مخل طواف است یکی دیدن حجر الاسود ودومی رساندن خود به مقام ابراهیم برای بوسیدن وسومی حجر اسماعیل است که همه مایلند سری به انجا بزنند تصور کنید درمیان آن جمعیت انبوه ومنظم کسانی بدنبال رسیدن به موارد یاد شده باشند چه میشود؟ آدمی از طواف خود پشیمان میگردد زنان وپیران در میان جمعیت له میشوند در حالیکه تمام این امور مستحب است وشاید هم نباشد اما برای انجام یک مستحب مرتکب حرام میشویم بنظر بنده باید روی حجرالاسود را بپوشانند وحجر اسماعیل ومقام ابراهیم را جمع کرده وبا زمین یکسان کنند وتنها از بالا ان محدوده را با چراغی نشان دهند .علاوه برآن بدور کعبه حصاری بافاصله کشیده شود تا دست زدن به ان میسور نباشد
در اینصورت عوامل تحریک کنند ه از میان رفته وطواف دچار مشکل نخواهد شد این وظیفه روحانیون است که بجای افراط در ارائه مسایل مستحبی بیشتر بواجبات بپردازند تاکید کنند که برای اعمال مستحبی حق ندارند برای زائر دیگر مشکل ایجاد کنند ضمنا دولت عربستان باید تمام محوطه مسجد را برای طواف در نظر بگیرد واز هرگونه اقامت زائر جز برای طواف ونماز آن جلو گیری نماید صحن مسجد برای استراحت ونشستن وخوابیدن نیست وجز مطوف ونماز گزار آن نباید سایر زائران در آنجا حضور داشته باشند
5-دین برای راحتی مردم است نه سختی
متاسفانه روحانیون عزیز در بیان فروع مسایل سخت افراط میکنند وشاید اهداف دیگری را تعقیب میکنند اما احکام اسلام برای یسر بندگان خداست نه عسر آنان با توجه باینکه حج دارای 4 رکن است ومواردی از اعمال رکن محسوب نمیشود چرا اصرار براینست که همه احکام مو بمو در همان مکه انجام شود مگر نمیتوان در ایران قربانی نمود ودر همین کشور خودمان آنرا به مستحقان داد؟ مگر امکان حلق در کشور خودمان نیست تا بندگان خدا در آن شرایط سخت سرهای خودرا با نگرانی بتراشند این برعهده حوزه های علمیه است تا باردیگر مسایل حج را بررسی نموده وبا حذف موارد زائد یا قابل تبدیل کمترین فشار را برای زائران فراهم کنند
6-اصرار بر پوشیدن چادر وجدائی جنسیتی
عربستان کشوری استوائی است وگرمسیر ومرطوب اصرار کاروانها بر پوشش چادر توسط زائران زن برای بانوان مشکلاتی را فراهم میکند گرما آلودگی زمین در برخورد با چادر واسارت دستان زن در حفظ آن از جمله آنهاست باید زائران را آزاد گذاشت با توجه به شرایط هرگونه راحت ترند عمل کنند
در مورد جدائی جنسیتی از همین فرودگاه تهران مشکل آفرین بود زائران در مورد نشستن در کنار همسران یا محارم خود دچار مشکل شدند واینگونه موارد برای زائران تلخ کامی را بهمراه دارد
چه زیباست وقتی در مسجد الحرام شاهد حضور زنان ومردان در کنار هم در طواف یا نماز جماعت هستیم
7-آموزش زائران با شیوه زندگی اجتماعی
بهر حال شاید 80 در صد زائران برای اولین بار است که از کشور خارج میشوند طبیعی است که با مسایل در سفر آشنا نباشند باید شیوه های زندگی اجتماعی در سفر را به آنان آموخت مانند اینکه اغلب ما در رفتن به محل اقامت خود در هتل که در طبقات بالا قرار داشت دچار مشکل بودیم چرا که هر فردی بدون توجه باینکه بالا میرود یا پائین سوار آسانسور میشوند واین راغنیمت میدانند بجای انتظار برای بالا رفتن اسانسورا که پائین میرود سوار میشوند وبخشی از وقت خودرا در آسانسور میگذرانند وراه را برای دیگران میبندند
8-زیباترین صحنه ها برای بنده
حضور در نماز جماعت در مسجدالحرام
آنچنان سکوت مسجد را فرامیگیرد وتو در اعماق قلب خود اهنگ صدای قران را که در رکعات توسط امام جماعت قرائت میشود حس میکنی وغافل از آنی که در کنارتو زنی یا سیاهی ایستاده اند وبرای من در این لحظات این احساس دست میداد که در پشت امام عصر مشغول بنمازم وچه احساس دل انگیزی
زدن سنگ به نماد شیطان
در این مورد نیز دچار احساس عجیبی میشدم وبا فریاد تکبیر سنگهارا بسوی آن نماد پرتاب میکردم گوئی که شیطان موجود در جهان یعنی یک درصد حاکم برجهان را در مقابل خود میدیدم وچه کوتاه بود آن احساسها
9-بازار مکاره مکه ومدینه
این درست است که سفر کرده از سفر خود هدایا وسوغات بیاورد اما افراط در این امر پسندیده نیست وبا توجه به شرایط کشور که در تحریم قرار دارد خدمت به بیگانگان است مسوولین در این مورد انگونه که باید زائران را راهنمائی کنند قاصرند من بگوش خود شنیدم که فردی تا ده میلیون خرید کرده است البته ارقام یک ودو وسه میلیونی را بچشم خود دیده ام ما بکجا میرویم ؟ تنها کالائی که مخصوص سرزمین وحی است آب زمزم است که انهم مجانی است بنده با توافقی که با همسرم داشتم تنها 20 درصد از ارز خودرا برای فرزندانم هزینه کردم الباقی را برگردانده ودر کشور خودم هزینه میکنم شاید این روش میتواند الگوئی برای زائران عزیز باشد افراط در خرید در عربستان با منافع کشورمان نمیسازد وحج نباید عاملی در جهت خدمت به بیگانگان باشد
10-کلام آخر
راههائی که در موارد گذشته مطرح شد ممکن است نوشداروئی باشد اما حل مشکل اساسی در گرو کاهش جمعیت است واین مطلب بسیار جدیست نباید در جهت افزایش تعداد زائران گامی برداشت بلکه با دولت سعودی در مورد کاهش جمعیت بطور مستقیم ویا از طریق کنفرانس اسلامی اقدام نمود
ضمنا انچه در حج تمتع واجب است وانجام ان رافع مسوولیت زائر میباشد در 5روز تمام میشود واقامت زائر بیش از آن در مکه ضرورتی ندارد انقدر پشت مستحبات را نگیریم وحتی رفتن به مدینه را در این شرایط ناگوار متکی به یک حدیث نکنیم انجه خداوند از ما خواسته انجام واجبات وپرهیز از محرمات است نه اصرار بر مستحبات حج را کوتاه کنید حداکثر در 10 روز 3روز در مدینه و7روز در مکه هم هزینه ها را پائین بیاورید وهم دردسر ها را کم کنید ضمنا تلاش کنید تمامی هتلهای کنار حرم برای زائرین اختصاص یابد تا نیازی به وسیله نقلیه نباشد بسیاری از بیماریها در رفت وامد با وسیله نقلیه منتقل میگردد تا هر میزان که عربستان شرایط مارا پذیرفت زائر بفرستیم والا جز خسارات نتیجه ای نخواهد داشت ولی ممکن است برای برخی درآمدهائی را درپی داشته باشد فردا پاسخگوی خداوند کعبه ایم بهوش باشیم
