یکی از شایع ترین بیماری سرطانها، سرطان دهان و زبان است که در میان مردم کمتر شنیده شده اگر در مراحل اولیه تشخیص داده شود درمان آن امکان پذیر می باشد.سرطان بافت نرم از جمله زبان، لب، گونه و لثه بیش از ۹۰ درصد کل سرطان های حفره دهانی را تشکیل می دهند البته از میان آن هاسرطان زبان شایع تر است. به علت قرار گرفتن زبان در حفره دهانی و قابل دید بودن آن، تشخیص تغییرات مربوط به حفره دهان یا زبان به وسیله خود بیمار امکان پذیر است اما ایجاد هر تغییری به معنای ابتلا به سرطان نیست.
شایع ترین علامت سرطان زبان و حفره دهان، زخم های پایدار است. این گونه زخم ها معمولاً درد ندارند مگر اینکه با عفونت همراه شوند. البته گاهی سرطان تهاجمی تر است و ممکن است با خونریزی توام باشد اما آنچه همیشه پزشکان را به شک می اندازد، وجود هر زخم دهانی است که بیش از ۲ هفته باقی بماند.
اگر فردی دچار چنین زخمی در حفره دهانی بود، باید به کدام پزشک مراجعه کند و مراحل تشخیص چگونه است؟
تشخیص ضایعه های سرطانی در حفره دهان و زبان با متخصصان گوناگون از قبیل جراحان فک و صورت، متخصصان بیماری های دهان و دندان، جراحان عمومی و متخصصان گوش و حلق و بینی است. تشخیص چندان کار دشواری نیست و با نمونه برداری (بیوپسی) امکان پذیر است. نمونه برداری روش تشخیصی ساده و سرپایی است که در آن پزشک ناحیه موردنظر را بی حس و از آن نمونه تهیه می کند و به آزمایشگاه آسیب شناسی می فرستد. در آزمایشگاه بافت را بررسی می کند و تشخیص نهایی می دهد. اگر سلول های سرطانی مشاهده شود، درمان باید هر چه سریع تر آغاز شود و درمان سرطان حفره دهان و زبان بر عهده جراحان سرطان یا جراحان گوش و حلق و بینی است.
زخم هایی که روی زبان ایجاد می شوند بسیار مهم هستند و باید آن ها را جدی گرفت، این زخم ها معمولاً نشانه بروز سرطان زبان هستند و در صورت مشاهده آن ها باید به سرعت به متخصص مراجعه کرد.
البته برای آنکه بدانید زخم های سرطانی چه ویژگی هایی دارند باید به این نکات توجه کنید:
سرطانی ها چطور هستند:زخم های سرطانی معمولاً فرورفته هستند. این زخم ها در واقع از یک مرکز زخمی با لبه های برجسته و به داخل برگشته تشکیل می شوند.
زخم دندان شکسته:هر زخمی به دلیل سرطان ایجاد نمی شود. بنابراین باید در صورت مشاهده چنین زخم هایی به سایر مشکلات نیز دقت کنید؛ برای مثال دندان شکسته با لبه های تیز می تواند زبان را زخم کند. حتی ممکن است هنگام خواب، حرف زدن یا جویدن زبان دچار گازگرفتگی و در نتیجه زخم شود.
سن و زخم:باید به سن بیمار نیز توجه کرد اما همیشه بالا رفتن سن دلیل ابتلا به سرطان زبان نیست؛ در واقع باید ابتدا زمینه آن ایجاد شود.
زبان و سیگار:گاهی سرطان زبان به دلیل مصرف بیش از حد سیگار در جوانان نیز دیده می شود اما این بیماری بیشتر در سنین بالا ایجاد می شود.
زخم و دلایل بیرونی:در صورتی که زخم ایجاد شده روی زبان دارای دلایل بیرونی است بهتر است ابتدا مشکل آن را برطرف کنیم و تا دو هفته نیز منتظر بهبود زخم بمانیم. اگر زخم در این مدت زمان بهبود یافت می توانیم مطمئن شویم که دلیل ایجاد شدن آن سرطان نبوده است اما اگر در زخم تغییری ایجاد نشد، پزشک شما از روش نمونه برداری برای تشخیص مشکل زبان استفاده خواهد کرد.
این نوع سرطان در چه سنینی بیشتر دیده می شود و علت آن چیست؟
این سرطان معمولاً بعد از دهه های ۵ و ۶ زندگی شیوع بیشتری دارد و علت ها گوناگون اند اما کسانی که مکانیسم دفاعی بدنشان ضعیف است مثل بیماران مبتلا به ایدز و افراد مبتلا به بیماری های مزمن کبدی، ریوی، کلیوی و قلبی که سیستم دفاعی بدن ضعیفی دارند، بیشتر در معرض ابتلا به سرطان های حفره دهان و زبان هستند. از دیگر عوامل می توان به سیگار و الکل اشاره کرد. به طور کلی استعمال هر نوع ماده نیکوتین دار و ماده مخدر خطر ابتلا را بالا می برد. مخصوصاً ماده ای به نام «ناس» که یک ماده گیاهی اعتیادآور است و از برگ تنباکو گرفته می شود و در بعضی کشورهای دنیا مصرف آن رایج است. عوامل دیگری هم وجود دارند که می توانند خطر ابتلا به سرطان را افزایش دهند؛ این عوامل موضعی هستند و در طولانی مدت بافت مخاطی دهان و زبان را تحریک می کنند مثل دندان مصنوعی یا دندان خراب و شکسته که مدت های طولانی باعث آزردگی بافت شود یا عادت به خوردن غذاهای داغ.
آیا سرطان های مربوط به حفره دهان و زبان خطرناک اند؟
اگر این بیماری در مراحل اولیه تشخیص داده نشوند، خطرناک است زیرا به سرعت از طریق لنف به سایر نقاط منتشر می شود (۲۰ درصد موارد). مشکل عمده این است که انتشار سلول های بدخیم به نواحی مجاور یا دوردست دوطرفه و گاهی هم مخفی است و در معاینه هیچ نشانه ای از تورم غدد لنفاوی یا بافت سفت در اطراف گردن و زیر فک دیده نمی شود.
زخم های مشکوک بیشتر در کدام نقطه از حفره دهان یا زبان دیده می شود؟ درمان آن چگونه است؟
ضایعات سرطانی در هر نقطه از دهان از قبیل زبان، کف دهان، سقف دهان، مخاط زیرگونه ها و بالشتک های لپی دیده می شود ولی ضایعات سرطانی روی زبان معمولاً در قسمت های جلوتر و جانبی زبان شایع ترند. قرارگیری ضایعات در دهان از نظر آینده درمانی بسیار مهم است مثلاً اگر زخمی روی حاشیه کناری و جلوی زبان باشد، درمان بسیار راحت تر خواهد بود و ممکن است قسمتی از ضایعه و بافت اطراف آن برداشته شود و این موضوع در نحوه تکلم و بلع بیمار تأثیر چندانی نمی گذارد اما زخم هایی که در ناحیه انتهایی زبان هستند، درمان را به مراتب مشکل تر می کنند زیرا جراح مجبور می شود گاهی زبان را از انتها به طور کلی بردارد و در صورت آلودگی بافت های مجاور آن ها نیز برداشته می شوند. این بیماران دچار مشکلات بلع و متعاقب آن آسپیراسیون (برگشت قطره های بزاق یا غذا به داخل مجرای ریه) هستند و ممکن است تا آخر عمر تراکئوستومی (بازکردن راهی در نای بیمار) داشته باشند. هر چه بیماری در مراحل اولیه تر کشف شود، درمان موفق تر خواهد بود و بعد از جراحی معمولاً شیمی درمانی یا رادیوتراپی نیز انجام می شود.
بزرگی زبان
بزرگی زبان یکی از مشکلاتی است که به دلایل مختلف می تواند افراد را دچار مشکل کند. شایع ترین دلیل بزرگی زبان، بزرگ شدن عضلات یا ضایعات عروقی است. بزرگ شدن زبان معمولاً بدون دلیل خاصی اتفاق می افتد. هر چند گاهی تومورهای عصبی، عروق لنفاوی و تومورهایی که از غدد درون ریز منشأ می گیرند نیز می توانند موجب بزرگی زبان شوند. البته این تومورها الزاماً بدخیم نیستند و معمولاً درمان می شوند.
بزرگی زبان انواع مختلفی دارد؛ گاهی همه زبان بیمار بزرگ می شود و به این ترتیب کارهایی مثل عمل بلع یا صحبت کردن برای او دشوار می شود. گاهی هم تنها نیمی از زبان بزرگ می شود و در حالت سوم نیز ممکن است برجستگی های متعددی در زبان بیمار ایجاد شود.
البته باید توجه کرد که بعضی بیماری ها مانند سندرم داون و کم کاری تیروئید نیز مشکل بزرگی زبان را ایجاد می کنند. در کم کاری تیروئید با درمان بیماری مشکل بزرگی زبان از بین خواهد رفت اما در سندرم ها به دلیل وجود مشکلات ژنتیکی درمان زبان امکان پذیر نیست.
