مهارت مدیریت خشم

آیا گاهی آنقدر خشمگین می شوید که کنترل اعمالتان را از دست می دهید؟ یا حرف هایی می زنید که بعداً از گفتن آنها پشیمان می شوید؟ همه ما با احساس خشم آشنا هستیم و بارها و بارها آن را تجربه کرده ایم. وقتی که تحت تاثیر این احساس قرار می گیریم به نظرمان هر کاری که می کنیم و هر حرفی که می زنیم درست و به حق می آید. اما بعد که احساس خشم فرو می نشیند، تاسف می خوریم که چرا آن کار را کرده یا چرا آن حرف را زده ایم. و گاهی به خاطر اعمال و حرفهایی که زده ایم روابطمان به هم می خورند، عزیزمان را از دست می دهیم، نظر دیگران را نسبت به خودمان عوض می کنیم و . . .. در این موقعیت هاست که دوباره با خود عهد می بندیم که این بار دیگر خودمان را کنترل می کنیم و آن اعمال را تکرار نمی کنیم. اما باز هم وقتی دوباره احساس خشم بر ما غلبه می کند همین چرخه تکرار می شود.
خشم چیست؟
خشم یک واکنش احساسی است که در برخورد با یک تهدید یا یک ناکامی و بدرفتاری از خود نشان می دهیم برای اینکه آن تهدید را از میان برداریم. این احساس می تواند از یک احساس خفیف ناخوشایند شروع شود و تا احساس عصبانیت شدید پیش برود. یعنی در واقع هر چه تهدید بزرگتر باشد باید این احساس قوی تر شود تا انگیزه و توان ما برای از بین برداشتن تهدید بیشتر شود.
اکثر ما احساس خشم را احساس بدی می دانیم، اما این احساس گاهی بسیار هم مفید است مثلاً اگر ما دچار خشم نمی شدیم نمی توانستیم وقتی حقوقمان را زیر پا می گذارند واکنشی نشان دهیم، یا نمی توانستیم به انتظارات بیجا جواب نه دهیم. بنابراین احساس خشم احساسی طبیعی و برای ارضای برخی نیازهای ما لازم و ضروری است، اما اگر شدت آن خیلی زیاد باشد می تواند به اقداماتی منجر شود که مشکل ساز شود. پس می توانیم بگوییم که ما نمی توانیم هیچ وقت خشمگین نشویم و خشم و عصبانیت را از زندگی مان حذف کنیم، بلکه می توانم آن را کنترل کنیم. یعنی ما حق داریم گاهی عصبانی شویم اما می توانیم رفتارهای پرخاشگرانه نداشته باشیم. اما حال این سوال پیش می آید چطور می توانیم خشم مخرب را به منبعی مثبت تبدیل کنیم.
ابتدا باید بدانیم که احساس خشم به چه اقداماتی می تواند منجر شود و کدامیک از آنها سازنده و کدامیک مخرب هستند. پس از اینکه در برخورد با تهدید احساس خشم در ما بوجود آمد، خشم تبدیل به اقداماتی می شود که می تواند به شکل های زیر بروز کند:
1- اقدام خشونت آمیز و مضر
2- غرغر کردن یا بدخلقی کردن
3- طعنه زدن یا مسخره کردن
5- اخم کردن
6- رفتار انفعالی پرخاشگر ( یعنی رفتاری که در ظاهر خشمگین نیست اما باعث ناراحتی طرف مقابل می شود)
7- قهر کردن یا فاصله گرفتن از موقعیت خشم برانگیز
8- سرکوب خشم به طوری که در ظاهر وانمود می کنید که خشمگین نیستید
9- اقدامات سازنده یا حل مساله یا استفاده از مهارت قاطعیت
هشت اقدام اول مخرب هستند زیرا نه تنها باعث بهبود رابطه یا حل مساله و از بین رفتن منبع خشم نمی شوند بلکه می توانند به خود فرد یا به روابطش صدمه بزند، و در کل می توانیم بگوییم که به سود فرد تمام نمی شود، پس مخرب هستند. اما اقدام 9 تنها اقدامی است که هم باعث تخلیه احساس خشم می شود، و هم مشکل بوجود آورنده این احساس را از بین می برد.
بنابراین خود احساس خشم مخرب نیست و بسیار هم برای بقای انسان لازم و حیاتی است اما اقدامی که بعد از آن انجام می شود می تواند مخرب باشد. حال نکته خوبی که در اینجا وجود دارد این است که این اقدامات را ما در طول زندگی آموخته ایم، و ناشی از روش تربیتی ما می باشد. پس وقتی این اقدامات مخرب آموخته شده و ذاتی نیست پس می توان اقدام صحیح را آموخت و جایگزین آن کرد.
بنابراین در آموزش مهارت مدیریت خشم، ما احساس خشم را از بین نمی بریم بلکه رفتار ناشی از آن را تصحیح می کنیم، به طوری که به سود فرد و در جهت بهبود روابط و زندگی اش باشد.
اولین مرحله در مدیریت خشم، شناسایی این احساس، سنجش میزان آن در خود، و آگاهی از عوامل ایجاد کننده آن می باشد. یعنی ما اول باید فرایند ایجاد این احساس و نوع عملکرد آن را بشناسیم تا بتوانیم بر روی آن کنترل داشته باشیم.
بهاره نیکجو (کارشناس ارشد روانشناسی)
محتوای دوره مهارت خشم:
1- شناخت احساس خشم و رفتارهای ناشی از آن
2- سنجش میزان خشم خود ( پرسشنامه خشم)
3- شناخت عوامل ایجاد کننده خشم
4- شناخت افکار زیربنایی احساس خشم
5- چگونه احساس خشم در دوران کودکی ایجاد شده
6- چگونه شیوه های نادرست ابراز خشم را آموختیم
7- نحوه مدیریت خشم
8- روش های جایگزین و موثر برای حل اختلافات
9- مهارت حل مساله
10- مهارت قاطعیت