در ادامه بررسي علل ايجاد ناباروري در مردان, به برخي از آنها و درمانهاي موجود اشاره ميكنيم.
* بيضههاي نزول نكرده
* چرخش بيضه
* عفونتها
* در مورد ساير عفونتهاي دستگاه جنسي چه بايد كرد؟
عدم تعادل هورموني
بر خلاف زن, در مرد مشكلات باروري ناشي از عدم تعادل هورموني شايع نيست. ريشه اين مشكلات ممكن است در اعضايي دور از بيضه و مغز باشد و صرفاً در آزمايشات خوني نمايان شود.
عدم تعادل هورموني ممكن است ناشي از موارد ذيل باشد:
ـ ضربه مغزي
ـ وجود توده در غده هيپوفيز در قاعدة مغز
ـ وجود توده در غده فوق كليوي (آدرنال)
ـ نقص كاركرد غده هيپوفيز
ـ سيروز كبدي (بيماري كه در طي آن كبد دچار نارسايي ميشود)
ـ حالاتي كه از بدو تولد موجود است, مثل سندرم كلاين فلتر ]فرد 47 كروموزومي كه داراي دو كروموزوم X و يك كروموزوم Y است (XXY)[
ـ اختلالات تيروئيد
يكي از مشكلات, افزايش پرولاكتين سرم (هيپرپرولاكتينمي) است. اين حالت معمولاً ناشي از وجود تودهاي در هيپوفيز و يا كاركرد بيش از حد آن است و توسط آزمايش خون تشخيص داده ميشود.
اين بيماران اغلب دچار كاهش تمايل جنسي و ناتواني جنسي هستند. درمان اين بيماران توسط بروموكريپتين (داروي كاهش دهنده سطح پرولاكتين) به منظور امكان ايجاد باروري, بسيار موفق بوده است.
مشكل ديگر, فعاليت ضعيف بيضهها به علت تحريك ناكافي آنها توسط هورمونهاي LH و FSH (كه توسط هيپوفيز ساخته ميشوند) است. در اغلب اين بيماران, سطح هورمون مردانه (تستوسترون) پايين است و در نتيجه صفات ثانويه جنسي آنها به خوبي ايجاد نشده است (ظاهري زنانه, موهاي كم پشت و كاهش ميل جنسي) تشخيص اين بيماران با اندازهگيري سطح خوني هورمونهاي LH و FSH انجام ميشود كه در اين افراد پائين ميباشد. درمان اين بيماران, جايگزين نمودن هورمونهاي محرك غدد جنسي (گنادوتروپينها) مثل HCG و HMG است.
اين درمانها گران و طولاني مدت بوده، اما در ظاهر بر روي ساخت اسپرم در اين مردان مؤثر ميباشند.
سوء مصرف مواد
همانطور كه شكسپير هم گفته است
«الكل ميل جنسي را افزايش داده اما عملكرد جنسي را مختل ميكند» در معتادين به الكل, فعاليت كبد دچار اختلال شده, سطح هورمون زنانه(استروژن) افزايش يافته و موجب اثر مهاري شديد بر روي اسپرم ميشود.
مصرف نابجاي داروها و مواد (مخدر) نيز ميتواند موجب ايجاد اسپرمهاي تغييرشكل يافته با قدرت تحرك ضعيف, عدم تعادل هورموني و اختلال عملكرد بيضهها شده و به ناتواني جنسي و اختلالات نعوظي منتج شود.
تنباكو يك سم بالقوه است كه با اثر روي دُم اسپرم توانايي حركت آن را به سمت هدف از بين ميبرد. علاوه بر اين, نيكوتين موجب انقباض و تنگي سرخرگهاي بيضه ميشود. سطح خوني پرولاكتين نيز در سيگاريها بالاتر از افراد طبيعي بوده كه ميتواند ميل جنسي را كاهش دهد.
بيضههاي نزول نكرده
بيضه نزول نكرده يكي از علل مهم ناباروري است و در صورت تشخيص به موقع, ناباروري ناشي از آن قابل پيشگيري است. برخي از نوزادان با بيضههاي باقيمانده در شكم (يك يا هر دو بيضه) كه هنوز به كيسه بيضه نزول نكردهاند, به دنيا ميآيند.
بعضي اوقات اين حالت بطور خودبخود و طي دو سال اول زندگي كودك اصلاح ميشود. (اگر نوزاد يا شيرخواري را ديديد كه گاهي بيضه يا بيضههايش ناپديد ميشود, بيش از حد نگران نشويد, به اينها «بيضة بالا رونده» ميگويند كه خيلي هم شايع است). با اينحال اگر بيضه نزول نيافته به حال خود رها شود, بر اثر حرارت داخل حفره شكم آسيب ديده و حتي ممكن است در سنين بلوغ سرطاني شود.
كودك مبتلا بايد قبل از دو سالگي جراحي شود وگرنه باروري او براي هميشه از بين ميرود. روش درماني ديگر آن, تزريق هورمون (HCG) است.
چرخش بيضه
اگر يكي از بيضهها دچار چرخش شود, به علت عدم خونرساني آسيب ميبيند. علامت پيچخوردگي بيضه, درد ناگهاني طاقت فرسا و تورم بيضه است. متأسفانه اغلب اين حالت با عفونت بيضه اشتباه شده و در نتيجه بدون درمان ميماند و بيضه چروكيده و كوچك ميشود (آتروفي بيضه). بهترين راه تشخيص, انجام سونوگرافي داپلر بوده و براي درمان آن, جراحي فوري ضروري است (براي رفع چرخش و ثابت نمودن بيضه).
درطي جراحي, بيضه طرف مقابل (بيضه سالم) هم بايد ثابت (Fix) شود. تا از پيچ خوردگي بعدي آن جلوگيري شود. متأسفانه, اغلب موارد در صورت از بين رفتن يك بيضه به علت پيچ خوردگي, آنتيبادي بر عليه اسپرم ساخته شده و در نتيجه توليد اسپرم در بيضه طرف مقابل (سالم) را هم كاهش ميدهد.
عفونتها
در هندوستان شايعترين علت فقدان اسپرم در مايع مني (آزواسپرمي), بيماري آبله است، عامل اين بيماري كه ويروس است به اپيديديم ـ قسمتي از مجراي مني بر كه در پشت بيضه قرار دارد ـ حمله كرده و موجب تنگي مجراي آن ميشود.سل نيز با آسيب به اپيديديم موجب فقدان اسپرم در مايع مني ميشود.
با اينحال تشخيص اختصاصي سل اپيديديم بسيار مشكل است, چون اين بيماري اغلب بي سر و صدا و بدون درد است. سوزاك, كلاميديا, سيفيليس و ساير بيماريهاي منتقله جنسي نيز ميتوانند با تخريب جبران ناپذير لاية داخلي مجاري تناسلي مرد, موجبات آسيب سيستم جنسي مرد را فراهم نمايند.
اوريون هم ـ بويژه در مردان جوان ـ ميتواند موجب التهاب بيضه (اوركيت) شود. ويروس اين بيماري ميتواند آسيب شديدي بر بيضه وارد آورده و موجب نارسايي بيضه شود.
در مورد ساير عفونتهاي دستگاه جنسي چه بايد كرد؟
اكثر پزشكان, در مورد بيماراني كه در نمونه مايع مني آنها سلولـهاي چركي ديده شود, درخواست كشت مايع مني ميكنند تا علت قابل درمان ناباروري را پيدا كنند.
اگر جواب كشت مثبت باشد, درمان با آنتي بيوتيك انجام ميشود.
عفونتهاي دستگاه توليد مثلي مرد (مثل التهاب پروستات) اغلب مزمن بوده و نيازمند درمان چند هفتهاي توسط آنتي بيوتيكها ميباشد.
براي اطمينان از درمان قطعي, انجام مجدد كشت مايع مني پس از پايان درمان از اهميت ويژهاي برخوردار است. با اين حال ارتباط قطعي وجود باكتري در مايع مني با ناباروري مردان هنوز نامشخص است. آيا باكتري حقيقتاً موجب ناباروري ميشود؟ درمان عفونت به اصلاح باروري كمك ميكند؟ سؤالات بسياري در اين زمينه هنوز بدون پاسخ مانده است.
دارو درماني و اثرات آن
برخي از داروها موجب اختلال در تعداد اسپرمها يا عملكرد طبيعي جنسي ميشوند, شامل: داروهاي ضد فشار خون (مثل رزرپين, متيلدوپا, گوانتادين و پروپرانولول), نيتروفورانتوئين (براي درمان عفونت ادراري), كورتونها, استروئيدهاي آنابوليك (براي تقويت عضلات در دوپينگ) و بالاخره داروهاي مورد مصرف در اختلالات رواني.
يك مشكل نادر, داروهاي ضدسرطان و پرتودرماني است كه در مردان جوان مبتلا به بيماري هوچكين, لنفوم, لوسميو تودههاي بيضه بكار ميروند. در اين مردان, شيميدرماني و پرتودرماني هم بيماري اصلي را از بين برده و هم توليد اسپرم را مختل نموده و آنها را عقيم ميكند.
راه حلي كه امروزه براي اين افراد وجود دارد, ذخيره اسپرمهاي آنهاست (بانك اسپرم) كه در آينده براي تلقيح به همسرشان و ايجاد بارداري مورد استفاده قرار خواهد گرفت.
