مرزه (Summer savoury) كه از گیاهان خانواده نعناع به شمار می رود، در فاصله ماه‌های تیر تا شهریور در ایران به گل می نشیند.
مرزه گیاه چند ساله ای است كه بومی مدیترانه شرقی و جنوب غربی آسیاست.
قسمت های هوایی به انضمام برگ ها که در بعضی مواقع، فقط قسمت های فوقانی گل دار جمع آوری می گردد، به صورت خوشه ای دسته شده و یا بر روی قاب های چوبی پهن كرده و در سایه و با حرارت مصنوعی كمتر از 40 درجه سانتی گراد خشك می شوند.
برگهای آن نرم و متقابل و تقریبا بدون دمبرگ و باریک و نوک تیز و پوشیده از کرک و دارای تارهای غدهای فراوان اسانس دار است.
فرآوری
اسانس مرزه از تقطیر با بخار آب از برگ ها و سرشاخه های برگدار حاصل می شود. این اسانس مایعی بی رنگ و یا مایل به زرد و دارای عطر و بوی تند و زننده ای و با مزه ای كه طعم فلفل را به یاد می آورد، می باشد.
این گیاه دارای 0/8 تا 1/5درصد اسانس به همراه تانن، رزین و موسیلاژ می باشد. اسانس مرزه درصنایع غذایی كاربرد دارد.
کاربرد مرزه
اسانس گیاه مرزه دارای طبیعت گرم و اثرات تقویت کننده معده، تسهیل كننده عمل هضم، ضد نفخ و مُدر ( ادرار آور ) است.
برای معالجه اسهال بسیار مناسب است و یک ضدعفونی كننده قوی می باشد.
این گیاه را به عنوان چاشنی و ادویه به همراه لوبیا، سالاد فصل، خیار، ماهی، گوشت، كالباس و سوسیس مصرف می کنند.
دارویی به نام تیمیان Thymian در داروخانه های كشور وجود دارد كه از گیاه مرزه، آویشن، رازیانه و اكالیپتوس تهیه می شود و دارای اثرات ضد سرفه و خلط آور می باشد.
این گیاه در ایران جزو سبزیهای خوراکی است و به صورت خام و پخته در غذاها مصرف میشود.
دارای خاصیت بادشكن و همچنین دافع كرم می باشد.
به صورت دم كردنی در رفع گرفتگی معده و روده موثر می باشد.
كشف تركیبات ضد درد در گیاه مرزه
نشریه "پزشكی مستند مكمل و جایگزین" در جدید ترین شماره ماه مارس خود نتایج تحقیقات یك گروه چهار نفری از پژوهشگران دانشگاه صنعتی شریف و دانشگاه تهران را به چاپ رسانده كه نشان می دهد چهار تركیب شیمیایی ضد درد در گیاه مرزه وجود دارد.
مرزه
گیاهی كه در این تحقیق استفاده شده با نام علمی(Satureja hortensis ) "ساتوریا خوزستانیكا" شناخته می شود كه محل رویش طبیعی آن در استان‌های خوزستان و لرستان است و در گویش محلی به نام "مرزه خوزستانی" شناخته می شود.
رویش مرزه خوزستانی نه تنها در این استان، بلكه در سایر استان‌های جنوبی تا میانه ایران نیز وجود دارد.
آن چه در تحقیق جدید به آن اشاره شده وجود تركیبات شیمیایی با خواص ضد التهابی و ضد درد در نمونه‌هایی از گیاه است كه نه به شكل وحشی، بلكه به صورت دستی كاشته شده‌اند.
پیش از این به خواص 2 تركیب از 4 ?تركیب شیمیایی موجود در قسمت برگ و ساقه مرزه اشاره شده بود. این دو تركیب عبارتند از: بتا سیتروزول و اسید اورسولیك. به عنوان مثال تركیب بتا سیتروزول كه در بادام زمینی نیز وجود دارد، منجر به توقف رشد غده پروستات در حیوانات آزمایشگاهی می شود.
همچنین گزارش‌های متعددی مبنی بر اثر ضد التهابی اسید اورسولیك برای درمان سوختگی ها و نیز اثر بازدارندگی آن بر رشد تومورها منتشر شده است.
خواص ضد التهابی اسید اورسولیك منجر به استفاده وسیع از این تركیب در صنایع آرایشی شده است.
تا كنون گزارش‌های مختلفی درباره وجود انواعی از روغن‌های ضروری در این گیاه به چاپ رسیده است.
علاوه بر این، سه گزارش علمی مختلف در ایران در فاصله سال‌های 2003 تا 2005 میلادی، به خواص ضد التهابی و ضد میكروبی این گیاه اشاره كرده اند.
در بین مصارف بومی از گیاه مرزه در ایران می توان به استفاده از آن برای تسکین دندان درد اشاره کرد.
تاثیر مرزه در درمان دردهای عصبی
مصرف مرزه در درمان دردهای عصبی و نرمی استخوان تاثیر دارد.
به گزارش ایسنا، اگر روزانه 100 گرم مرزه در 500 گرم آب جوشانده شود و تا 5 روز مصرف گردد، علاوه بر این كه باعث تقویت معده می شود، در رفع زخم روده نیز موثر است.
همچنین حمام ( بُخور ) جوشانده برگ های گیاه مرزه در رفع دردهای روماتیسمی ، عصبی و نرمی استخوان نیز موثر است.
مرزه
اثرات ضد انعقادی خون گیاه مرزه
محققان تاثیر گیاه مرزه را بر افزایش فعالیت فاکتورهای انعقادی خون در حیوانات آزمایشگاهی نشان دادند.
تحقیقات این پژوهشگران نشان می دهد که مصرف سه بار در روز گیاه مرزه و هر بار به میزان 50 میلی گرم به ازای هر کیلوگرم وزن بدن، موجب افزایش پروترومبین (PT) و پارشیال پروترومبین (APTT) فعال شده می گردد که هر دو از فاکتورهای انعقادی خون می باشند.
کاهش چربی خون
یک طرح تحقیقاتی که در آزمایشگاه مركز تحقیقات گیاهان دارویی لرستان به مدت یك سال انجام شد، نشان داده است که گیاه "مرزه" با نام علمی "ساتوریا خوزستانیكا" اگر درست مصرف شود، مانند داروهای شیمیایی میزان چربی خون را در بدن انسان كاهش می دهد.
لازم است پژوهشگران گیاه را پس از تبدیل به پودر، به شكل كپسول خوراكی درآورند تا برای كنترل چربی خون افراد بیمار از آن استفاده کنند.
گیاه مرزه ، وزن را کاهش می دهد
به گزارش شبکه خبر، پژوهشگران دانشگاه علوم پزشكی لرستان با بررسی گروهی از افراد چاق دریافتند، افرادی كه از رژیم غذایی كم كالری همراه با مكمل گیاهی حاوی مرزه استفاده می كنند، در كاهش وزن خود موفق تر از افرادی هستند كه فقط رژیم غذایی كم كالری مصرف می كنند. پژوهشگران با توجه به نتایج این بررسی كه در مجله پزشكی دانشگاه علوم پزشكی تبریز منتشر شد، برای كاهش وزن، رژیم غذایی كم كالری همراه با مكمل گیاه مرزه را توصیه می كنند.
