طب سوزنی گوش

گوش درمانی (Auricular therapy) یا طب سوزنی گوش عبارت است از درمان بیماری‌های مختلف به‌کمک تحریک نقاط خاصی از لاله‌ی گوش به‌وسیله‌ی سوزن.
۵۰۰ سال پیش از میلاد مسیح در کتاب «یی ‌چینگ» درباره‌ی این روش درمانی چنین آمده است:
گوش مکانی است که در آن کانال‌ها (مریدین‌ها) به هم می‌پیوندند. مریدین‌های کیسه‌ی صفرا، مثانه، معده، روده‌ی باریک، نخاع و روده‌ی بزرگ، همگی در اطراف گوش شروع یا ختم می‌شوند.
در کشور فرانسه طب سوزنی گوش در سال ۱۹۵۰ به‌وسیله‌ی دکتر پل نوژیه (Paul Nogier) معرفی شد. دکتر نوژیه در پی‌گیری نوعی معالجه‌ی درد سیاتیک که توسط یک درمانگر عادی محلی در گوش بیماران انجام می‌شد، به این نتیجه رسید که هر کدام از نقاط طب سوزنی موجود بر روی گوش می‌تواند به‌مثابه یک بازتاب یا آینه‌ی منعکس‌کننده‌ی سلامتی بخش خاص از بدن عمل کند.
تحقیقات وی نشان داد که وصل کردن این نقاط مختلف بر روی گوش، نماد اولیه‌ی یک کودک متولد نشده را که در رحم مادر به شکل وارونه قرار گرفته است، نشان می‌دهد.
چینی‌ها سالیان سال پیش اهمیت ویژه‌ای برای گوش قایل بودند. آنان به ظاهرِ گوش- فرم و رنگ لاله‌ی گوش- توجه زیادی داشتند و تغییرات احتمالی سطح گوش را به‌دقت بررسی می‌کردند.
همان‌طور که می‌دانیم، لاله‌ی گوش بعضی‌ها در قسمت بالاتر و در برخی در قسمت پایین‌تری قرار گرفته است.
در طب سوزنی چین اعتقاد بر این است که کسانی که لاله‌ی گوش بالاتری دارند از لحاظ متافیزیکی افراد قوی‌تری هستند و کسانی که لاله‌ی گوش پایین‌تری نسبت به سطح زمین دارند از لحاظ فیزیکی قوی‌ترند. همچنین چینی‌ها معتقد بودند اگر نرمه‌ی گوش کسی بزرگ‌تر باشد توانایی وی در انجام کارها بیشتر است.
بعضی‌ها نرمه‌ی گوش‌شان بیشتر به سمت داخل قرار گرفته است که این اشخاص بیشتر رویایی (Fantastic) هستند. هنرمندان بیشتر نرمه‌ی گوش‌شان به این شکل است. ولی در تاجران (بیزینس‌من‌ها) نرمه‌ی گوش به‌صورت عادی در جای خودش قرار گرفته است.
طول عمر را هم از روی گوش تشخیص می‌دادند. کسانی که طول عمر زیادتری دارند گوش‌هایی بزرگ و برجسته و یا نرمه‌ی گوش برجسته دارند و آنتی‌هلیکس در گوش آن‌ها برجستگی کاملاً مشخصی دارد. اگر در تصاویری که از بودا کشیده‌اند گوش او را ببینید، گوش‌هایش کاملاً بزرگ بوده است.
به حالات الاستیکی غضروف گوش نیز دقت زیادی می‌کردند. هر چقدر غضروف گوش کسی سفت‌تر بود، انرژی‌های او را بیشتر می‌دانستند و اگر خیلی نرم بود، علتش را در کاهش انرژی‌های بدن و کاهش عملکرد کلیه‌ها می‌جستند، زیرا چینی‌ها اعتقاد دارند که گوش‌ها در ارتباط نزدیکی با کلیه‌ها هستند و در حقیقت شنوایی را کلیه‌ها تنظیم می‌کنند. ذخیره‌ی فراوان انرژی (چی) کلیه فعالیت طبیعی شنوایی گوش را فراهم می‌کند و کمبود آن در کلیه منجر به نارسایی مغز و به نوبه‌ی خود موجب سرگیجه و وزوز گوش می‌شود.
پس در واقع هر چه گوش بزرگ‌تر با غضروف سفت‌تر و نرمه‌ی بزرگ‌تری داشته باشیم، فرد سالم‌تری هستیم. علاوه بر این، باید توجه ‌کنیم که آیا پاتولوژی در داخل گوش داریم یا نه؟ همچنین باید به پوسته‌پوسته شدن گوش و این‌که ضایعه یا تغییر رنگ در کجای گوش قرار دارد و آن نقطه که این ضایعه در آن دیده می‌شود در سیستم انطباق گوش مربوط به کدام عضو یا ارگان بدن است، باید توجه کنیم.
در شرایط طبیعی بین فعالیت‌های فیزیولوژیک بخش‌های مختلف بدن تعادل و هماهنگی نسبی برقرار است. در صورت وجود عدم تعادل و هماهنگی و وقوع رکود در کانال (Channel stasis) می‌توان واکنش‌های آن‌ها را بر روی نواحی مربوطه‌شان در گوش شناسایی کرد. هر نقطه‌ای از بدن که دارای ناراحتی و عارضه یا بیماری است، بر نقطه‌ی مرتبط با خود در گوش اثر می‌گذارد. این اثر متقابل خود را در اشکال ندول‌های کوچک، ندول‌های سفید، خراش یا اگزما نمایان می‌کند.
اعتقاد بر این است که از لحاظ بالینی می‌توان بیماری‌های بخش‌های مختلف بدن را به‌وسیله‌ی سوزن زدن به نقاط مربوطه‌شان در گوش درمان کرد. گوش انسان دارای بیش از ۲۰۰ نقطه‌ی طب سوزنی است که همگی از نظر فیزیکی با مناطق خاص بدن ارتباط دارند. امواج شفابخش (Healing waves) از طریق پایانه‌های عصبی تحریک‌کننده‌ی موجود در نقاط مناسب بدن به‌موازات عصب به منطقه‌ی دارای عارضه ارسال می‌شوند. در اثر این عمل جریان آزاد «چی» در کانال‌ها و مجاری فرعی تقویت و توسعه می‌یابد و اندام را تنظیم می‌کند.

نقاط گوش و نحوه‌ی توزیع آن‌ها در گوش
منظور از «نقاط گوش» (Auricular point) نقاط خاصی بر روی لاله‌ی گوش است که با تحریک این نقاط نسبت به درمان بیماری‌ها اقدام می‌شود. در یک آزمایش به‌طور عمدی زخمی در معده‌ی یک خرگوش ایجاد کردند و در پی این عمل، مقاومت الکتریکی پوست در نقطه‌ی معده‌ی خرگوش کاهش یافت. این تغییر مقاومت الکتریکی پس از بهبود زخم ایجاد شده در معده برطرف شد.
به‌طور کلی در صورت بروز اختلالات در اندام‌های داخلی یا سایر بخش‌های بدن، می‌توان بازتاب‌های گوناگونی چون حساسیت، کاهش مقاومت الکتریکی، تغییر مرفولوژیک و تغییر رنگ را بر بخش‌های مربوطه‌ی آن اندام‌ها در لاله‌ی گوش تشخیص داد.
دکتر نوژیه بر همین اساس رفلکس گوشی- قلبی را کشف کرد. او طی بررسی‌های دقیق بر نقاط حساس‌شده‌ی گوش، متوجه تغییرات نبض رادیال شد.
تحریک محل‌های حساس‌شده می‌تواند از بروز بیماری پیشگیری کند. به این محل‌ها «نقاط نازک‌شده»، «نقاط با افزایش قدرت هدایت» یا «نقاط حساس» نیز گفته می‌شود.
تفاوتی که در طب سوزنی سوجوک با طب معمولی چینی وجود دارد در این است که در سوجوک با توجه به سن بیمار و مزمن و حاد بودن بیماری، از دو شکل متفاوت انطباق بدن بر گوش یعنی سیستم «سر در بالا» و «سر در پایین» استفاده می‌شود.
در این‌جا سیستم سر در پایین- که مطابق با سیستم معمول در طب سوزنی چینی است- توضیح داده می‌شود و چگونگی توزیع نقاط گوش بر طبق این الگو بیان می‌گردد.
برای تعیین دقیق نقاط انطباق روی گوش، سه خط محوری افقی و یک خط عمودی در نظر می‌گیریم:
۱- اولین محور افقی پایین گوش قرار می‌گیرد (زیر Intertragic notch). این خط دقیقاً معادل با ناحیه‌ی گردن است و پایین‌تر از آن مربوط به سر و بالاتر از آن مربوط به قفسه‌ی سینه است.
۲- خط افقی دوم در انتهای هلیکس قرار می‌گیرد. اگر کناره‌ی تحتانی هلیکس را به کناره‌ی خارجی گوش وصل کنیم، دومین خط افقی پیدا می‌شود که معادل با دیافراگم است. این خط بدن را به دو قسمت فوقانی و تحتانی تقسیم می‌کند. بدین‌ترتیب نواحی مربوط به قسمت‌های فوقانی بدن بین دو خط اول و دوم افقی قرار می‌گیرند و پایین‌تر از دیافراگم مربوط می‌شود به شکم (یعنی شکم در نیمه‌ی بالایی گوش قرار می‌گیرد).
۳- یک خط افقی سوم هم داریم که روی شاخک تحتانی (آنتی هلیکس) قرار می‌گیرد و شکم را به دو قسمت فوقانی و تحتانی تقسیم می‌کند. بین خط ۲ و ۳ جای ارگان‌های فوقانی شکم یعنی کبد، طحال، پانکراس است و پایین‌تر از آن مربوط به قسمت‌های تحتانی شکم است.
۴- یک محور عمودی هم داریم که نقطه‌ی Hui yin (در قسمت تحتانی) را به نقطه‌ی Bai hui (در قسمت بالایی بدن) وصل می‌کند. این خط بدن را به دو نیمه‌ی راست و چپ تقسیم می‌کند و به کمک آن می‌توانیم اندام‌هایی را که در سمت راست یا چپ قرار گرفته‌اند پیدا کنیم.
قسمت نرمه‌ی گوش هم معادل با سر است که گوش‌ها، چشم‌ها، هیپوفیز و اپی‌فیز را در این ناحیه داریم و همچنین هیپوتالاموس را که مرکز حس درد است و در درمان طب سوزنی نقطه‌ی مهمی است.
همچنین ستون فقرات در سطح پشتی و روی هلیکس قرار می‌گیرد. این ستون از قسمت گردنی شروع و به دنبالچه ختم می‌شود.
انواع روش‌های درمانی
بسیاری از درمانگران سوزن‌های طب سوزنی را در نقاط خاص تزریق آن قرار می‌دهند. درمانگر ممکن است ضربه و فشار الکتریکی ضعیفی به سوزن‌ها وارد کند. هیچ دردی در این مرحله احساس نمی‌شود و معمولاً روش معالجه را برای بیماران آرام‌بخش می‌کند.
تحریک الکتریکی را می‌توان بدون استفاده از سوزن هم انجام داد. بیمار یک میله‌ی فلزی را که از طریق یک سیم به یک تحریک‌کننده‌ی الکتریکی متصل است در دست می‌گیرد. سیم دیگری نیز از تحریک‌کننده به یک الکترود مداری‌شکل که در دست درمانگر قرار دارد متصل است. او نوک الکترود مداری‌شکل را در نقطه‌ی موردنظر قرار می‌دهد و جریان آرام و تحریک‌کننده‌ای به نقطه‌ی مربوطه منتقل می‌شود.
روش سوم برای کودکان و کسانی که از سوزن ترس دارند، استفاده از لیزر است. عمل تحریک در اثر فرکانس الکتریکی منشاء نور صورت می‌پذیرد.

قواعد انتخاب نقاط
۱- انتخاب نقاط مطابق ناحیه‌ی مبتلا به بیماری: در این روش برای درمان ناحیه‌ی مبتلا به بیماری، نقاط گوش معادل با آن ناحیه انتخاب می‌شوند. به‌طور مثال نقطه‌ی معده برای درد معده یا نقطه‌ی شانه برای درد شانه.
۲- انتخاب نقاط مطابق با اصول سنتی طب چینی: بر اساس تئوری اندام‌های «زانگ فو»، کانال‌ها و مجاری فرعی، مثلاً نقطه‌ی ریه را می‌توان برای بیماری‌های پوستی انتخاب کرد زیرا ریه بر پوست و مو حاکم است. همچنین است انتخاب نقطه‌ی روده‌ی کوچک برای تپش قلب و نقطه‌ی کیسه‌ی صفرا برای سردردهای گیجگاهی.
۳- انتخاب نقاط بر مبنای اصول طب مدرن: در این حالت نقاط برحسب ملاحظات فیزیولوژیکی علمی انتخاب می‌شوند، مثلاً نقطه‌ی غدد درون‌ریز برای قاعدگی نامنظم و نقطه‌ی عصب سمپاتیک برای درد شکم.
۴- انتخاب نقاط بر اساس واکنش‌های واضح و برجسته‌ی آن نقاط در موقع بروز اختلالات و بیماری‌های خاص: به‌کمک معاینات و مشاهدات بصری گوش، اندازه‌گیری مقاومت الکتریکی پوست و بررسی حساسیت نقاط نسبت به فشار.
به‌طور کلی‌توان از قواعد فوق به‌تنهایی یا به‌صورت ترکیبی استفاده کرد، ولی اصل بر انتخاب نقاط کمتر ولی دقیق است.
در صورت لزوم می‌توان به‌منظور افزایش اثرات درمانی، طب سوزنی گوش را در ترکیب با طب سوزنی عادی (بر روی بدن) به‌کار برد.

موارد استفاده
این روش درمان در کنترل و درمان انواع مختلف اعتیاد از قبیل اعتیاد به الکل، مواد مخدر و سیگار بسیار مؤثر است.
طب سوزنی گوش برای درمان ورم مفاصل، آسم، سوءهاضمه، سردردهای تنشی و میگرنی، چاقی، اختلالات عصبی و روحی از جمله اضطراب و مشکلات ادراری نیز مفید است.
این روش همچنین در کنترل درد فوق‌العاده مؤثر است.

دکتر حمید اخوین
سوجوک آکوپانکچریست- هیپنوتراپیست
نشانی: رشت، سلیمانداراب، بالاتر از آرامگاه میرزا، تلفن: ۴۲۲۳۹۵۳