دستگاه تناسلي مرد :
اطلاعات كلي – تمام موجودات زنده توليد مثل مي كنند .
در انسان مثل ساير حيوانات عالي اين وظيفه به عهده دستگاه معيني وا گذار شده است بنام دستگاه تناسلي .
اعضاي دستگاه تناسلي مرد بدو دسته تقسيم ميشود – اعضاي داخلي و اعضاي خارجي
1- اعضاي دستگاه تناسلي داخلي مرد شامل : دو غده مني ساز بيضه و ضمايم آنها شامل مجاري و ابران و اجاكولاتور ، حبابچه هاي مني ، پروستات و غده بولبواورترال كوپر هستند .
2- اعضاي دستگاه تناسلي خارجي مرد شامل : اسكروتوم ( كيسه بيضه ) ، پنيس ( آلت )
دستگاه تناسلي داخلي مرد :
اعضاي تناسلي داخلي – بيضه ها : يك زوج غده توليد مثل و مني ساز هستند كه در كيسه بيضه يا اسكروتوم قرار دارد .
رشد اسپروماتوزآ در آن انجام مي گيرد و هورمون جنسي تسترون در آن ساخته مي شود .
آناتومي بيضه :
بيضه عضوي است بيضي شكل كه اندكي به طرفين پهن است. اين عضو در يك پرده همبندي سفتي قرار گرفته و به علت رنگ سفيد آن شبيه سفيده تخم مرغ پخته است اين لايه بنام لايه آلبوژينه ناميده مي شود . در كناره خلفي بيضه اين پرده ضخامتي مي سازد بنام ناف يا مد يا ستنيوم بيضه . بافت همبندي تيغه هايي از مدياستنيوم بداخل بيضه مي فرستد و بيضه را به لبولهايي تقسيم مي كند .
لبوها :
محتوي لوله هاي كرچك در هم پيچيده اي است كه جدار آنها از سلولهاي پشتيبان سري مني ساز يا سر تولي درست شده است .
گروه ديگري سلول نيز بنام سلول سمي نيفر ( مني ساز ) وجود دارد كه اين سلولها پس از تغييرات چندي تبديل به اسپرماتوزآ مي شوند اين پديده را اسپرماتوژنزيس نامند .
اسپرماتوزآ در ترشحات بيضه همراه با مايع مني وجود دارد .
از بيضه مني وارد ناف بيضه شده و از انجا توسط 10 تا 12 لوله افرنت يا آوران وارد اپي ديديم مي شود .
در جنين بيضه در حفره شكم قرار دارد و از آنجا از طريق مجراي اينگونيال به اسكروتوم نزول مي كند . بطوريكه در موقع تولد هر دو بيضه معمولا در اسكروتوم قرار مي گيرند .
اپي ديديم چيست ؟
جسم كوچكي است كه روي كنار خلقي بيضه تكيه دارد يك سر و يك جسم و يك دم دارد. كه دم آن بصورت مجراي دفرنت ( وابران ) ادامه پيدا مي كند .
مجراي دفرنت : مجرائي است به شكل لوله كه طول تقريي آن 40 تا 50 سانتيمتر و مايع مني را از خود عبور مي دهد .
بند بيضه : بند بيضه به ضخامت انگشت كوچك شامل : مجراي دفرنت ، اعصاب ، عروق خوني و لنفي و اپي ديديم .
مني (نطفه ) چيست ؟ مايع لزجي است كه داراي قند ، نمك ، آب و غيره
طول عمر مني 48 ساعت است .
حبابچه مني : يك جفت هستند و طول آنها 4 تا 5 سانتيمتر مي باشد . بين ركتوم و ته مثانه قرار دارد .
حبابچه مني : محل ذخيره مني است . در هر انزال حدود دويست ميليون اسپروماتوزئيد تخليه مي شود .
پروستات :
در حفره لگني زير فاندوس مثانه قرار دارد . داراي يك قاعده و يك راس مي باشد . قائده غده پروستات در بالا است و به ته مثانه مي چسبد . راس پروستات رو به پايين چسبيده است .
ترشحات غده پروستات جزء مواد تشكيل دهنده مني است .
در اثر انقباض بافت عضلاني ، غده پروستات ترشحات آن بخوبي تخليه شده و مثل يك اسفنگتر براي مجراي ادرار عمل ميكند . از داخل پروستات مجراي ادرار و مجراي اجاكولاتور مي گذرد .
در سيني بالا بافت همبندي غده پروستات افزايش يافته و موجب بزرگي غده مي شود در اينصورت مانع تخليه ادرار از مثانه مي شود .
پروستات و كيسه مني را معمولا از راه ركتوم لمس مي كنند .
اعضاي دستگاه تناسلي خارجي مرد :
1- اسكوروتوم : يك كيسه پوستي است كه بيضه ها و اپي ديديم را در خود آويزان دارد انقباض عضله كرماستر سبب بالا رفتن بيضه مي شود .
2- لايه واژينال : شامل دو لايه است 1- لايه واژينال مشترك 2- لايه واژينال مخصوص .
لايه واژينال مشترك : زائده اي از فاسياي شكم كه بيضه و بند ناف بيضه را مي پوشاند .
لايه واژينال مخصوص : يك پرده سروزي است دنباله صفاق شكم . در جريان تكامل جنين صفاق بداخل اسكروتوم پيش رفته و تبديل به لايه واژينال مخصوص بيضه مي شود .
3- آلت يا پنيس :
از يك حشفه ، يك جسم و يك ريشه درست شده است .
حشفه : قسمت ضخيم انتهايي است كه مجراي ادرار در نوك آن باز مي شود .
گردن : بين حشفه و جسم باريكتر شده و گردن ناميده مي شود .
ريشه : ريشه آلت به استخوان پوبيس مي چسبد .
آلت از سه جسم غاري درست شده است كه دو تا را اصطلاحا جسم غاري آلت و يكي را جسم غاري مجراي ادرار يا جسم اسفنجي مي نامند .
گلانس : انتهاي جسم غاري مجراي ادرار گلانس را مي سازد .
هر جسم غاري توسط يك بافت همبندي متراكم پوشيده شده كه تيغه هايي بين آنها مي فرستد و آنها را به تعدادي غار يا كارون تقسيم مي كند . هنگام تحريك جنسي اين غارها از خون پر شده و باعث نعوذ يا اركسيون آلت مي شود .
آلت توسط پوست پوشيده شده اين پوست در انتهاي آلت بنام پوست ختنه گاه روي حشفه را مي پوشاند .
اين پوست در ممالكي كه ختنه موسوم است موقع ختنه برداشته ميشود . بهترين سن ختنه بين 5 تا 7 سالگي است .
چرا ختنه مي كنند ؟
چون در نوزاد عارضه انسداد مجراي ادرار شايع است .
مجراي آلت :
مجراي آلت دو كار مهم انجام مي دهد 1- عبور ادرار 2- انزال مايع مني
طول آلت در حدود 16 تا 18 سانتيمتر است .
و از داخل پروستات ، ديافراگم اروژينال و جسم اسفنجي مي گذرد .
مجراي آلت از سه قسمت درست شده است 1- پروستاتيك 2- غشائي 3- اسفنجي
1- قسمت پروستاتيك مجراي آلت :
از همه گشادتر است و طول آن حدود سه سانتيمتر و در قسمت خلفي آن برجستگيهاي سمينال قرار دارد كه در آن دو مجراي اجاكولاتور و مجاري غده پروستات باز مي شود. ترشحات رسيده از اين مجاري جزء مواد تشكيل دهنده مني است .
2- قسمت غشائي مجراي آلت :
از همه باريكتر و كوتاهتر و در حدود يك سانتيمتر است و به ديافراگم اوروژنيتال چسبيده است .
3- قسمت اسفنجي مجراي آلت :
از همه طويلتر و 12 تا 14 سانتيمتر طول دارد . قسمت عقب مجراي اسفنجي ضخيم تر بنام پياز آلت يا بولبوس ناميده مي شود و ترشحات آنها در تشكيل مني شركت مي كنند . بنا براين در تشكيل مني دو غده شركت دارد . 1- غده پوستات 2- غده كوپر
قسمت انتهايي مجراي اسفنجي قبل از سوراخ خارجي مجرا يك گشادي بنام حفره ناوي دارد .
مجراي ادرار و اسفنگتر دارد : 1- اسفنگتر داخلي ( غير ارادي ) 2- اسفنگتر خارجي ( ارادي )
مجراي ادرار دو انحنا دارد : 1- انحناي قبل از پوپيس ( دائمي ) 2- انحناي دوم هنگام نعوذ آلت از بين مي رود .
دستگاه توليد مثل مرد :
توليد مثل جنسي شامل توليد سلول زيگوت ( سلول تخم ) دپيلوئيد n 2از لقاح دو سلول جنسي با گامت ها پلوئيدn است .
نقش توليد مثل مرد : 1- توليد سلولهاي اسپرم 2- ايجاد محيطي مناسب براي نكهداري آنها 3- انتقال آنها به خارج از بدن 4- هورمون جنسي مردانه تستوسترون
توليد اسپرم و هورمون جنسي بر عهده بيضه ها است .
اسپرم سازي در دماي پايين تر از بدن ( 37 ) صورت مي گيرد .
بيضه ها : از هنگام بلوغ تا پايان عمر اسپرم توليد مي كنند . در بدن يك مرد بالغ روزانه صد ها ميليون اسپرم توليد مي شود .
اپي ديديم : 1- محل ذخيره اسپرمها 2- محل بلوغ اسپرمها .
با هر بار انزال حدود 300 تا 400 ميليون اسپرم از بدن خارج مي شود . در هر حال از ميان آنها تنها يكي از اين اسپرمها مي توانند لقاح انجام دهند بقيه اسپرمها از بين مي روند .
اگر تعداد اسپرمهاي سالم موجود در مايع مني از 20 ميليون در هر ميلي ليتر كم تر باشد فرد عقيم است .
« دستگاه توليد مثل »
دستگاه تناسلي زن :
اعضاي تناسلي زن به دو دسته تقسيم مي شود . 1- اعضاي تناسلي داخلي 2- اعضاي تناسلي خارجي
1- اعضاي تناسلي داخلي زن :
1- تخمدان : يكي از اعضاي زوج بدن است . غده جنسي است كه در ان سلول جنسي ماده رشد كرده و مي رسد و هورمون جنسي ماده را ترشح مي كند .
تخمدانها در حفره لگن و در طرفين رحم قرار دارند .
هر تخمدان يك عضو بيضي شكل است كه حدود 5 تا 6 گرم وزن دارد . تخمدان يك دختر تازه متولد شده در حدود 40000 تا 200000 فوليكول ابتدائي نارس دارد . رسيدن فوليكولها در سن بلوغ حدود 12 تا 16 سالگي شروع مي شود . در طول عمر يك زن بيش از 500 تا از فوليكولها به ثمر نمي رسند . بقيه حل شده و معدوم مي شوند .
رسيدن فوليكول 28 روز يا يك ماه قمري طول مي كشد .
رشد سلول جنسي ماده در تخمدان اوول ناميده مي شود .
رسيدن سلول جنسي ماده در حبابچه تخمدان و خروج آنرا از حبابچه اولاسيون يا تخمك گذاري مي نامند .
تخم گذاري ارتباط مستقيم با عادت ماهانه دارد .
عادت ماهانه يا قاعدگي يا رگل يا سيكل :
عادت عبارت است از تخليه يك مايع خون مانند از رحم كه بطور دوره اي انجام مي شود . هنگام حاملگي عادت ماهانه و تخم گذاري قطع مي شود . تخم گذاري و عادت ماهانه از سن 12 تا 16 سالگي شروع شده و تا سن 45 تا 50 سالگي ادامه دارد در اين زمان كار تخمدان و در نتيجه عادت ماهانه قطع مي شود .
يائسگي چيست ؟ وقتي كه يك زن به سن 45 تا 50 سالگي مي رسد عادت ماهانه قطع مي شود يعني زن بچه دار نمي شود .
2- لوله رحم : لوله هاي رحم يك جفت هستند كه در طرفين رحم و در كنار فوقاني رباط عريض قرار دارند . لوله هاي رحم باعث انتقال تخم از تخمدان به رحم مي شوند .
لوله رحم دو سوراخ دارد يكي در داخل رحم و ديگري در حفره صفاق نزديك تخمدان باز مي شود .
انتهاي لوله رحم با تخمدان ارتباط دارد و بصورت يك قيف گشادي است بنام اينفاندبيولوم كه به رشته هايي ختم مي شود بنام شرابه ها .
لقاح چيست ؟ تركيب تخم را با اسپروماتوزوئيد لقاح نامند به اين صورت است كه چندين اسپرم دور تخمك زن جمع شده فقط يكي از انها ميتوانند وارد تخمك زن شوند و لقاح انجام دهند .
3- رحم يا زهدان :
رحم عضوي است عضلاني كه در حفره لگن عقب مثانه و جلوي ركتوم قرار دارد. به شكل گلابي وارونه اي كه قسمت بالايي و پهن آن را ته يا فاندوس مي نامند . قسمت وسطي را جسم و قسمت پاييني آنرا گردن نامند .
قسمت باريكي كه بين جسم رحم و گردن وجود دارد بنام تنگه يا استاموس ناميده مي شود .
گردن رحم به مهبل مربوط است .
داخل جسم رحم يك فضايي شكاف مانندي است كه دنباله مجراي گردن است محل ارتباط اين دو را سوراخ را خلي نامند .
مجراي گردني داخل واژن باز مي شود و اين سوراخ را سوراخ خارجي نامند .
سوراخ خارجي گردن رحم در زناني كه بچه زائيده اند داراي دو لبه قدامي و خلقي است ولي در دختران گرد مي باشد .
سوراخهاي هر لوله بداخل رحم باز مي شود .
غده مترشحه رحم آغشته به مخاط است در موقع بلوغ جنسي تغييرات مبسوطي در رحم صورت نمي گيرد . هنگاميكه تخم لقاح پيدا كرد از لوله رحم به رحم رانده مي شود مخاط رحم رشد كرده ورم مي كند . تخم بارور در مخاط رحم آماده شده كاشته مي شود .
اگر عمل لقاح صورت نگيرد قسمت اعظم مخاط رحم ريزش كرده عروق رحمي پاره مي شود در نتيجه خونريزي رحمي و قاعدگي صورت مي شود .
قاعدگي خونريزي 3 تا 5 روز طول مي كشد و بعد از آن مخاط رحم ترميم مي شود و تمام تغييرات سيكل يا عادت تكرار مي شود .
اين تغييرات سيكل يا عادت هر 28 روز يكبار تكرار مي گيرد .
در موقع زايمان انقباض عضلات رحم جنين را بداخل وا ژن و به خارج مي راند .
رحم عضوي است متحرك وقتيكه مثانه پر مي شود . رحم به عقب جابجا مي شود . وقتي كه ركتوم پر مي شود رحم به جلو خم مي شود . به هر حال حركات رحم توسط رباطات رحم محدود مي شود و بوسيله آنها در محل خود ثابت مي ماند.
وضعيت اندازه ، ساختمان رحم در زمان حاملگي تغيير مي كند .
همراه رشد جنين اندازه رحم به تدريج بزرگ شده و ديواره هايش بزرگ مي شود .
در حدود اواخر حاملگي ته رحم بين ناف قرار مي گيرد . مخاط رحم زن حامله در موقع رشد جنين تغييرات زيادي مي كند . بطوريكه وزن رحم تا 20 برابر وزن عادي مي رسد .
دوره حاملكي حدود 280 روز يعني 10 ماه قمري طول مي كشد .
بعد از زايمان و خروج جفت رحم به سرعت كوچك شده و به شكل اولش برمي گردد. رحم زن نازا حدود 50 گرم وزن دارد و رحم زنيكه بچه زائيده است حدود 100 گرم وزن دارد .
پزشكان رحم را با دست و گردن رحم را با چشم معاينه مي كند .
معاينه با دست از طريق مهبل يا ركتوم . و معاينه با چشم از طريق مهبل با استفاده از اسپكولوم انجام مي گيرد .
4-مهبل ( يا واژينال )
لوله اي است به طول 8 تا 10 سانتيمتر هنگام مقاربت اسپروماتوزوئيد محتوي در مني توسط آلت ( پنيس ) در مهبل تخليه مي شود . اسپروماتوزوآ در مايع موجود در مهبل از گردن رحم ترشح مي شود ( زيرا مهبل غده ترشحي ندارد ) بطرف رحم و لوله رحم شنا مي كند .
4- ديواره مهبل : از سه لايه تشكيل مي شود . لايه مخاطي ، لايه عضلاني و لايه همبندي .
لايه مخاطي : چينهايي طولي روي ديواره قدامي و خلقي دارد .
قسمت بالايي مهبل اطراف مهبل را مي پوشاند و بن بستهايي مي سازد بنام فورينكس.
قسمت پايين مهبل بداخل دهليز مهبل باز مي شود .
در جلوي مهبل و ته مثانه مجراي ادرار قرار دارد .
در عقب مهبل ركتوم قرار دارد .
مهبل توسط رحم و لوله هاي رحم به حفره صفاقي شكم راه پيدا مي كند .
2- اعضاي تناسلي خارجي زن :
1- لبها :
لبهاي بزرگ : دو چين پوستي هستند كه محتوي بافت چربي زياد و فضايي را محدود مي كنند .
انتهاي خلفي و قدامي لبهاي بزرگ بهم رسيده و چين پوستي كوچكي را مي سازند بنام كميور يا رابط خلفي و قدامي . در بالاي لبهاي بزرگ ناحيه زهار قرار دارد كه پوست آن در بالغين پر از موهاي درشت بوده و بافت چربي زيادي دارد.
لبهاي كوچك : دو چين پوستي دارند و فضايي كه بين دو لب كوچك وجود دارد دهليز ( وسيتول ) ناميده مي شود .
سوراخ خارجي مجراي ادرار و مدخل مهبل در دهليز باز ميشود . در دختران مدخل مهبل توسط يك پرده مخاطي پوشيده شده بنام پرده بكارت يا ( حيمين ) . در جريان اولين مقاربت اين پرده پاره شده و به علت ضايعه عروقي مختصري خون خارج مي شود .
2- كليتوريس :
در دهليز مهبل و جلوي سوراخ خارجي مجراي ادرار قرار دارد .
زائده انگشت مانند كوچكي است و از جسم غاري درست شده ساختمان آن شبيه آلت مرد است .
اعصاب حساس زيادي دارد كه تحريك آنها موجب تحريك جنسي مي شود . ياد آور مي شوم كه در بعضي از كشورها كليتوريس را برمي دارند ( ختنه ميكنند ) .
3- مجراي ادرار : مجراي ادرار زن مستقيم است 3 تا 5/3 سانتيمتر طول دارد گشادتر از مجراي ادرار مرد بوده و به آساني قابل اتساع است . قسمت مخاطي آن غدد مترشحه زيادي دارد . اين مجرا از عقب مثانه شروع شده و از جلوي مهبل مي گذرد و به دهليز مهبل باز مي شود . مانند مجراي مرد و اسفتگر دارد يكي داخلي ( غير ارادي ) و ديگري خارجي ( ارادي ) . اسفتگر داخلي بخصوص در بانوان ضعيف است .
فرج :
قسمت قابل روئيت اعضاي تناسلي خارجي زن را وولوا يا فرج مي نامند .
4- ميان دو راه :
شامل مخرج و لگن بوده و بين قوس پوپيس و ككيسكس قرار دارد . اعضاي تناسلي خارجي و مقعد در اين ناحيه قرار دارند .
پرينه: در اصطلاح مامائي پرينه به قسمتي از كف لگن كه بين اعضاي تناسلي خارجي و مقعد است اطلاق مي شود .
زير پوست پرينه بافت چربي ، عضلات و فاسيا وجود دارد كه مجموعا كف لگن را مي سازند . در مرد مجراي ادرار و در زن مهبل و مجراي ادرار از پرينه مي گذرد.
مقعد يا ركتوم :
مقعد توسط يك عضله احاطه شده بنام اسفنگتر خارجي مقعد .
در هر طرف بين قسمت پايين ركتوم و بر جستگي اپسكون حفره اسمكيدركتال قرار دارد كه پر از بافت چربي ، عروق و اعصاب است .
دستگاه توليد مثل زن :
دستگاه توليد مثل زن ، پس از بلوغ در هر ماه فقط يك گامت بالغ توليد مي كند . از تركيب اسپرم با گامت ماده جنين بوجود مي آيد . دستگاه تناسلي زن حفاظت و تغذيه جنين را طي دوره نه ماهه رشد و نمو بر عهده دارد . در سراسر طول زندگي يك زن تنها 300 تا 400 گامت او بالغ مي شوند . سلول گامت ماده ي تخمك ناميده مي شود .
هورمون جنس زن استروژن و پروژسترون نام دارد .
انتهاي هفته هشتم حاملگي تا تولد نوزاد: دوره جنيني معروف است .
سه ماهه اول حاملگي : جنسيت جنين تعيين مي شود .
سه ماهه دوم و سوم : عمل اندامها شروع مي شود .
در انتهاي سه ماهه سوم : جنين قادر است خارج بدن مادر زندگي كند .
بعد از حدود 9 ماه جنين مادر را ترك مي كند و پا به عرصه دنياي كنوني مي گذارد .
