جايگذاري لوله بيني- معدي
انديکاسيون‌‌ها
کاهش فشار مجراي گوارش
جايگذاري لوله بيني- معدي و مکش از طريق آن، براي تخليه ترشحات گوارشي و هواي بلعيده شده در بيماران دچار انسداد روده کوچک يا خروجي معده لازم است. جايگذاري لوله بيني- معدي مي‌تواند باعث تسکين علامتي بيماران مبتلا به پانکراتيت شديد و ايلئوس ناشي از آن نيز گردد؛ البته انجام اين کار به صورت روتين در بيماران مبتلا به علايم خفيف يا متوسط انديکاسيون ندارد چرا که مي‌تواند باعث تهوع و استفراغ طولاني‌مدت و افزايش مدت بستري در بيمارستان شود.
جايگذاري لوله بيني- معدي (يا دهاني- معدي) و مکش از طريق آن مي‌تواند در بيماران تحت تهويه مکانيکي از طريق لوله داخل نايي مفيد باشد و مانع از آسپيراسيون محتويات معده گردد.
تجويز داروهاي خوراکي
در بيماراني که قادر به تحمل مايعات خوراکي نيستند، مي‌توان داروهاي خوراکي (مثل شارکول فعال يا ماده حاجب خوراکي) را از طريق لوله بيني- معدي تجويز نمود.
خونريزي گوارشي
در بيماران دچار خونريزي گوارشي فوقاني شديد مي‌توان با جايگذاري لوله بيني- معدي و مکش از طريق آن، باعث تسکين علامتي و تسهيل مشاهده معده و مخاط دئودنوم با آندوسکوپ شد. در صورت عدم بازگشت واضح خون، حساسيت و ويژگي مايع آسپيره شده از طريق لوله بيني- معدي، کمتر از حد مطلوب است و جهت تاييد يا رد خونريزي فعال در بيماران با سابقه هماتمز يا ملنا نمي‌توان به آن اعتماد نمود.
کنتراانديکاسيون‌ها
تروماي فک و صورت
در بيماران دچار تروماي شديد فک و صورت بايد از جايگذاري لوله بيني- معدي اجتناب کرد تا لوله از طريق صفحه غربالي احتمالا گسسته، وارد کاسه‌سر نگردد.
اختلالات مري
خطر سوراخ شدن مري در بيماراني که اخيرا مواد سوزاننده بلعيده‌اند و در بيماران مبتلا به تنگي يا ديورتيکول مري بالاست. در بيماران مبتلا به واريس مري، در بيشتر موارد مي‌توان بدون خطر اقدام به جايگذاري لوله بيني- معدي نمود.
تغيير وضعيت ذهني و اختلال در مکانيسم‌هاي دفاعي
جايگذاري لوله بيني- معدي مي‌تواند منجر به استفراغ گردد و بنابراين در بيماران دچار تغيير وضعيت ذهني يا اختلال در مکانيسم‌هاي دفاعي مجاري هوايي بايد از آن پرهيز کرد. در اين بيماران در صورت انديکاسيون داشتن جايگذاري لوله بيني- معدي، قبل از آن بايد لوله داخل نايي را جايگذاري نمود.
آمادگي
مراحل کار را به بيمار توضيح دهيد و از او رضايت آگاهانه اخذ کنيد. براي انتخاب سوراخ بيني مناسب جهت جايگذاري لوله، ابتدا از بيمار بخواهيد که به طور متناوب از هر سوراخ نفس بکشد و ببينيد کدام سوراخ جريان بهتري ايجاد مي‌کند و بدين وسيله باز بودن و قرينگي سوراخ‌ها را ارزيابي نماييد. براي بررسي مستقيم مسير عبور جهت شناسايي انحراف سپتوم يا ديگر محدوديت‌هاي مکانيکي، مي‌توان از اتوسکوپ استفاده کرد. تجويز اکسي‌متازولين يا فنيل‌افرين در راه‌هاي بيني، پيش از جايگذاري لوله، عروق مخاط بيني را منقبض و امکان جايگذاري آسان‌تر لوله را فراهم خواهد کرد و خطر اپيستاکسي را کاهش خواهد داد.
با تجويز ليدوکايين 4 از طريق اتمايزر (atomizer) يا تزريق مستقيم ليدوکايين غليظ در مجراي بيني، مي‌توان مخاط بيني را به طور موضعي بي‌حس نمود. با ليدوکايين 4 اتميزه يا افشانه بنزوکايين مي‌توان اقدام به بي‌حسي موضعي خلف اوروفارنکس کرد. تجويز ليدوکايين 4 با نبولايزر (nebulizer) نيز باعث بي‌حسي عالي مخاط بيني و دهان مي‌شود.
با اندازه‌گيري فاصله زايده گزيفوييد از زاويه فک تحتاني و سپس سوراخ بيني، طول مناسبي از لوله را که بايد وارد شود، برآورد کنيد. به نشانه فاصله متناظر در روي لوله توجه نماييد.
جايگذاري لوله
تجهيزات لازم را آماده کنيد. به دستکش، گان محافظ، ماسک صورت، لوله بيني ـ معدي، لغزان ساز (ليدوکايين غليظ يا ژل جراحي)، افشانه منقبض کننده عروق (مثلا اکسي متازولين)، بي‌حس کننده موضعي، ليدوکايين 4 اتميزه، يک ليوان آب و يک عدد ني، کاسه استفراغ، پارچه يا لفاف جاذب، سرنگ مخصوص نوک کاتتر (Toomey)، گوشي پزشکي، نوار چسب و دستگاه مکش نياز داريد. بيمار را قائم و در وضعيت «بوکشيدن» بنشانيد (گردن در فلکسيون و سر در اکستانسيون). انتهاي ديستال لوله را لغزان و آن را وارد حفره بيني نماييد و به آهستگي به موازات مجراي بيني به خلف برانيد. اين کار را ادامه دهيد تا لوله به آهستگي به خلف اوروفارنکس برسد. ممکن است بيمار عق بزند يا با نزديک شدن لوله به حنجره احساس مقاومت کنيد. در اين صورت موقتا راندن لوله را متوقف نماييد و از بيمار بخواهيد با ني کمي آب بنوشد.
از بيمار بخواهيد عمل بلع را انجام دهد و کار راندن لوله را ادامه دهيد. همچنان که بيمار مي‌بلعد، اپي‌گلوت ناي را مي‌پوشاند و از قرار گرفتن اشتباه لوله در ناي جلوگيري مي‌کند. وقتي لوله به خلف حنجره رسيد، به سرعت آن را تا عمق از پيش تعيين شده برانيد.
تاييد جايگذاري لوله
اگر بيمار قادر به صحبت کردن نباشد يا دچار زجر تنفسي باشد يا اگر بتوان صداي تنفس را از لوله بيني ـ معدي شنيد، احتمالا لوله وارد ناي شده است و در اين صورت بايد فورا لوله را خارج کرد. شنيدن قاروقور از روي اپيگاستر در حين تزريق هوا به داخل لوله از طريق سرنگ مخصوص نوک کاتتر، مطرح کننده قرار گرفتن لوله در معده (اما نه تاييد کننده قطعي آن) است. اگر هر گونه ترديدي در مورد قرارگيري درست لوله وجود داشته باشد يا اگر قرار است داروهايي چون شارکول فعال از طريق لوله تجويز گردند، بايد براي اطمينان راديوگرافي قفسه سينه به عمل آيد. مشاهده قرارگيري لوله در زير ديافراگم اطمينان‌بخش است.
ثابت کردن لوله بيني ـ معدي و شروع مکش
براي ثابت کردن لوله، 7 سانتي متر از نوار چسبي با عرض يک اينچ را ببريد و آن را در محور عمودي تا نيمه شکاف دهيد. انتهاي پهن را روي بيني بيمار بچسبانيد و دو «دُم» آن را روي لوله بپيچانيد.
اينک مي‌توان لوله را به دستگاه مکش وصل کرد. براي اکثر بيماران مکش بايد متناوب و به آهستگي صورت گيرد.
عوارض
عوارض جزيي‌تر جايگذاري لوله بيني‌ـ‌‌معدي عبارتند: از سينوزيت، اپيستاکسي و گلودرد. عوارض وخيم‌تر عبارتند: از سوراخ شدن مري، آسپيراسيون، پنوموتوراکس و به ندرت وارد شدن لوله به داخل جمجمه.
منبع: نشریه نوین پزشکی شماره ۴۱۷
