70
صد و چهارمین جایزه نوبل پزشکی به جیمز روتمان، رندی شکمان و توماس زدهوف برای کشف دستگاه تنظیم کننده ترافیک وزیکول یا ریزکیسه که سیستم اصلی حمل‌ونقل در سلولهای انسان است، اهدا شد. هر سلول، کارخانه‌ای است که مولکول تولید و صادر می‌کند. برای مثال انسولین ساخته شده و در خون آزاد می‌شود و سیگنال‌های شیمیایی موسوم به انتقال‌دهنده‌های عصبی از سلولهای عصبی به سلولهای دیگر ارسال می‌شوند. این مولکول‌ها در اطراف سلولها در بسته‌های کوچکی موسوم به وزیکول منتقل می‌شوند.
سه برنده نوبل پزشکی 2013 موفق به کشف اصول مولکولی تنظیم کننده چگونگی انتقال این محموله به مکان درست در زمان درست در سلولها شده بودند. رندی شکمان، مجموعه‌ای از ژنها را کشف کرده بوده که برای ترافیک ویزکول ضروری هستند. جیمز روتمان به رونمایی از ماشین‌آلات پروتئینی پرداخته بود که به ویزکول‌ها احازه می‌دهد تا با اهداف خود ترکیب شده و محموله را منتقل کنند. توماس زودهوف نشان داده که چگونه سیگنالها به وزیکول‌ها اعلام می‌کنند تا بار خود را به دقت آزاد کنند.
کشف مشترک این سه دانشمند به نمایش سیستم کنترل کاملأ دقیق برای حمل‌ونقل و تحویل محموله‌های سلولی پرداخته است. اختلال در این سیستم، تاثیرات زیان‌آوری داشته و با بیماری هایی مانند بیماریهای عصبی، دیابت یا اختلالت سیستم ایمنی مرتبط است. این محققان به طور مشترک موفق به دریافت جایزه نقدی 1.2 میلون دلار شده‌اند که در ماه دسامبر طی مراسمی به آنها اهدا خواهد شد.
کمیته نوبل مستقر در انستیتو کارولینسکای سوئد جیمز راتمن، استاد 63 ساله و رییس دپارتمان بیولوژی سلولی دانشگاه ییل در ایالات متحده؛ رندی شِکمَن، استاد 65 ساله دپارتمان بیولوژی سلولی و مولکولی دانشگاه کالیفرنیا- برکلی و توماس زودهُف، استاد 48 ساله فیزیولوژی سلولی و مولکولی دانشگاه استنفورد را به خاطر پرده برداشتن از راز نظم دقیق حاکم بر شبکه حمل‌ونقل مواد شیمیایی درون سلولها شایسته دریافت جایزه نوبل امسال دانست؛ اما این شبکه حمل‌ونقل چیست و چرا کشف آن چنان اهمیتی دارد که جایزه نوبل را برای این سه دانشمند به ارمغان آورده است؟
بیایید هر سلول را همانند کارخانه‌ای در نظر بگیریم که مولکول‌های مختلفی را تولید و صادر می‌کند. هورمون انسولین، یکی از این مولکول‌هاست که در پانکراس (لوزالمعده) تولید شده و به درون خون تزریق می‌شود، یا علایم شیمیایی که آنها را نوروترانسمیتر می‌نامیم، از یک سلول عصبی به سلول عصبی مجاور منتقل می‌شود. این مولکول‌ها در بسته‌های کوچکی به نام وزیکول یا ریزکیسه (vesicle) منتقل می‌شوند. آن‌چه برندگان امسال جایزه نوبل پزشکی-فیزیولوژی کشف کرده‌اند، قوانین و دستورالعمل‌های مولکولی است که باعث می‌شود این محموله‌ها دقیقا سرِ موقع به محل درست خود منتقل شوند.
رندی شِکمَن (Randy Schekman) مجموعه ژن‌های مورد نیاز برای جابجایی وزیکول را کشف کرد. جیمز راتمن (James Rothman) عملکرد پروتئین‌هایی را آشکار کرد که به وزیکول‌ها اجازه می‌دهد به هدف متصل شده و محموله خود را تحویل دهند. توماس زودهُف (Thomas Südhof ) نیز نشان داد چگونه سیگنالها به وزیکول‌ها دستور می‌دهند تا محموله‌های خود را به دقیق‌ترین شکل ممکن تحویل دهند. احتمالا متوجه ارزش بالای این کشفیات شده‌اید. کمتر اختلالی در این شبکه منظم باعث بروز عوارض جدی و بیماری‌هایی مانند اختلالات دستگاه ایمنی، دیابت یا بیماریهای عصبی می‌شود. وقتی بدانیم شبکه حمل‌ونقل مولکول‌ها در بدن چطور کار می‌کند، می‌توانیم درمان مناسب را برای جلوگیری از بروز اختلالات پیدا کنیم و شاید در آینده نه چندان دور، بتوانیم با رفع اختلال، بیماری‌هایی مانند دیابت را برای همیشه درمان کنیم.
