شـــور و تـرشــی خـورهای قـهار بـخوانند
اگر توجه کرده باشید هوا که سرد می شود میل و رغبت مان به خوردن انواع شور و ترشی بیش از هر فصل دیگر می شود و احساس می کنیم خوردن آبگوشت و اشکنه با ترشی مخلوط، کله گنجشکی و کله پاچه با سیر ترشی، ساندویچ فلافل با ترشی کلم یا کتلت و کوکو با خیارشور برایمان لذت بخش و دلچسب تر می شود و به نوعی اشتهایمان را زیاد می کند.
حتی گاهی در این فصل، آنقدر هوس خوردن ترشی و شور داریم که همچون زنان ویار کرده سراغ ظرف یا دبه خیارشور، زیتون شور یا انواع ترشی ها می رویم و اگر کسی جلویمان را نگیرد حجم آن را به نیمه می رسانیم، اما سوالاتی که اغلب از کارشناسان و متخصصان علوم غذایی می پرسند این است که ارزش تغذیه ای شور و ترشی چقدر است؟ این درست است که زیاده روی در مصرف ترشی موجب دفع کلسیم و املاح معدنی بدن می شود؟ این که می گویند هرچه از زمان تهیه ترشی بگذرد کیفیت بهتری پیدا می کند و حتی برخی معتقدند سیر ترشی جاافتاده چند ساله خاصیت درمانی دارد، صحت دارد؟ آیا به گفته سرد و گرم چشیدگان روزگار ما مصرف همزمان ماست یا ماهی با ترشی زیان آور است؟
شور و ترشی ارزش تغذیه ای چندانی ندارد
معمولا انواع ترشی ها با سرکه و شورها با آب نمک و سرکه تهیه می شود. هر دو محصول برای معطر شدن و به اصطلاح جاافتادن به مدت زمان تعریف شده ای نیاز دارند. در طول این زمان میوه و سبزیجات مورد استفاده در شور یا ترشی تخمیر و همین عامل موجب افزایش ماندگاری و پیدایش عطر و طعم مطلوب در محصول می شود. اما خوب است بدانید ترشی در مقایسه با محصولات لبنی همچون ماست و پنیر که طی تخمیر مغذی تر می شوند، ارزش تغذیه ای چشمگیری ندارد. از سوی دیگر، طی تخمیر خاصیت اسیدی ترشی مضاعف شده و در صورت مصرف بیش از حد، باعث افزایش ترشح اسید معده می شود و برای مبتلایان به زخم و ورم معده و اثنی عشر و ریفلاکس مضر است.
در ضمن نوجوانانی که در سن رشد قرار دارند و به دلیل مصرف غذاهای آماده و نوشیدنی های گازدار از معده و سیستم گوارشی آسیب پذیرتری برخوردارند باید به مصرف یک یا دو بار ترشی در هفته قناعت کنند و همیشه شور و ترشی را همراه با غذا و نه با شکم خالی بخورند.
ترشی، کلسیم را دفع می کند
با توجه به آن که مازاد اسید خون به واسطه مواد قلیایی خنثی می شود در صورت زیاده روی در مصرف ترشی، بدن برای حذف اسید اضافی بناچار املاح قلیایی بخصوص کلسیم را از استخوان ها خارج می کند که منجر به افت آن می شود و در نتیجه زیاده روی در مصرف ترشی ها برای زنان یائسه و کسانی که مستعد ابتلا به پوکی استخوان هستند یا کلیه سنگ ساز دارند، زیانبار است و در سالمندان منجر به ضعف سیستم تنفسی و اعصاب شده و سرفه را شدید می کند. همچنین لازم است بدانید شورها و ترشی ها با تحریک ترشح آنزیم های گوارشی، غذا را بسرعت هضم می کنند و موجب افزایش تمایل افراد به مصرف مجدد مواد خوراکی می شوند و می توانند سبب اضافه وزن شوند.
این شورها و ترشی های بانمک
با توجه به این که در تخمیر، مزه ترش و اسیدی در شور و ترشی غالب می شود برخی افراد با این گمان که محصول ترش است و نمک کمی دارد بیش از حد آن را می خورند. اما باید بدانید شور و ترشی هر دو، حاوی میزان بالای نمک است و برای مبتلایان به نارسایی کلیوی، بیماران قلبی ـ عروقی و افراد با فشار خون بالا محدودیت مصرف دارد. از سوی دیگر، مصرف ترشی های بسیار شور و مملو از ادویه جات تند همراه غذاهای گوشتی از قدرت جذب پروتئین گوشت می کاهد. لازم است بدانید اگر ترشی را بدون نمک تهیه کنید تا مدت نسبتا زیادی ماندگاری دارد و طعم آن با ترشی های پرنمک برابری می کند.
سیر ترشی چند ساله درمانگر نیست
برخی خانواده ها بر این باورند که هرچه از زمان تهیه ترشی بگذرد کیفیت بهتری پیدا می کند و حتی معتقدند سیر ترشی چند ساله خاصیت درمانی دارد و التیام دهنده بیماری های قلبی است. اما حقیقت این است، اگرچه ترشی های جاافتاده، خوشمزه تر هستند، ولی باید دانست سرکه و نمک افزوده شده به ترشی با گذر زمان از خاصیت و میزان مواد مغذی ترکیبات ترشی می کاهد و آن را به محصولی بی ارزش تبدیل می کند. این را هم بدانید ماندگاری زیاد برخی از انواع ترشی موجب ایجاد فعل و انفعالات شیمیایی در آن شده و ماده ای مضر به نام نیترات تولید می شود که در طولانی مدت خطر ابتلا به سرطان معده را افزایش می دهد.
با ماست و ماهی ترشی بخوریم یا نخوریم؟
در طب سنتی برخی حکما مصرف همزمان ترشی با ماهی و ماست را به دلیل طبع سرد و اسیدی مضر می دانند و برخی افراد نیز از مصرف توامان این غذاها اجتناب می کنند، چرا که عقیده دارند به بیماری لک و پیس دچار می شوند. اما بسیاری از متخصصان طب مدرن بر این باورند که مصرف توام ماهی با ترشی یا چاشنی های اسیدی مثل آبلیمو و تمبرهندی در قالب غذاهای لذیذی چون قلیه ماهی در جنوب ایران که بسیار زیاد است، اشکال ندارد و تحقیقات نشان داده آمار بیماری لک و پیس در این مناطق بیش از سایر مناطق نیست. همچنین بسیاری از خانواده ها بدون آن که خود بدانند انواعی از سس های سفید که حاوی سرکه است را با ماست مخلوط و چاشنی سالاد می کنند. به گفته متخصصان اگر چه مصرف غذاهای سرد با ترشی به آستانه تحمل افراد بستگی دارد و ممکن است هضم غذا را ثقیل و سبب رخوت و پری شود، اما فرد را به بیماری های پوستی و برص مبتلا نمی کند و اگر کسی دریافت که بدن او با مصرف توامان این غذاها ناسازگاری دارد باید از مصرف آن پرهیز کند و این موضوع همگانی نیست.
توصیه های ترش و شور
برخی افراد برای جلوگیری از فساد زودهنگام ترشی، سرکه آن را از قبل می جوشانند. اما باید بدانید اسید سرکه درمجاورت حرارت ضعیف می شود و احتمال کپک زدگی ترشی افزایش می یابد. برای تهیه ترشی از سرکه سیب، خرما و انگور استفاده کنید. سرکه چند میوه احتمال کپک زدگی را بالا می برد.
برای تغییر رنگ بهتر ترشی آن را درون ظرفی شیشه ای بریزید و یک تا دو روز در معرض آفتاب قرار دهید. البته این را بدانید تابش بیش از حد آفتاب موجب بدبو و بدطعم شدن ترشی می شود. ادویه ای که در بیشتر ترشی ها به کار می رود ترکیب ساییده ای از فلفل سیاه، گلپر، سیاه دانه، تخم گشنیز، زنجبیل، رازیانه، هل، میخک و دانه خردل است. اگر قصد استفاده از دانه کامل ادویه را دارید آن را کمی در تابه حرارت دهید تا عطر و بوی آن ظاهر شود.
اگر سطح آب نمک شورهای باز و فله ای، کدر و شیری رنگ شده باشد مشکوک به کپک و باکتری بوده و احتمال فساد زودهنگام و انتقال میکروب های بیماریزا زیاد است. در اغلب شورهای صنعتی بخصوص خیارشور از سبزیجات معطری چون ترخون، شوید، مرزه، سیر و فلفل استفاده می شود. بد نیست بدانید سیر موجود در خیارشور طی فرآیند تخمیر اکثر میکروب های خیار یا شکوفه آن را به خود جذب می کند و غیرقابل مصرف می شود.
